|
Fis-sebghinijiet ir-rota bdiet iddur u sa` ma waslu t-tmenijiet bdew
aktar jigu Maltin lura milli jemigraw. Mat-tluq tal-Inglizi minn Malta fl-1979,
konna bdejna nhajru aktar Maltin, mhux biss nies irtirati, izda anke nies
fl-eta` tax-xoghol u tas-sengha, biex jigu Malta u jgibu maghhom f’pajjizna
s-sengha, t-tahrig u l-kapacitajiet kollha li kienu tghallmu fil-pajjiz barrani.
Kien infatti d-dhul ta` hafna Maltin minn barra li ghen mhux ftit biex f’Malta
nfethu hafna negozji godda inkluzi hwienet, restoranti, garaxxijiet, servizzi
tat-trasport u servizzi ohra, kif ukoll inghatat spinta kbira fl-industrija
tal-kostruzzjoni u l-kummerc fil-proprjeta`. Ghaz Malta bhala pajjiz zghir b’suq
limitat, minn zmien ghal zmien, tkun tehtieg injezzjoni ta` nies, ideat u
oppprtunitajiet godda biex l-ekonomija tibqa` tespandi u r-ritmu ta` l-izvilupp
jibqa` ghaddej.
Espansjoni Ekonomika
Malta ma setghetx tkompli tifrex
u tkattar il-gid billi thaddem lil Maltin ta` Malta biss ghax l-ammont ta`
investimenti li kien jehtieg u l-esperjenza ta` teknologiji godda u ta` swieq
kbar barranin wahedna ma stajniex naghmluhom. Bdejna ghalekk inhajjru
investituri kbar barranin jifthu l-fabbriki f`Malta u jgibu maghhom Managers u
Teknici biex jghollu l-livell tal-Maltin. Ghamilna l-wisa` ghall-Maltin li riedu
jigu lura lejn art twelidhom jew twelid missierhom biex jifthu negozji u
jittantaw xortijhom f’pajjizna. Din il-forma t’immigrazzjoni zdiedet matul
l-ahhar ghoxrin sena hekk kif il-fortuna ta` hafna Maltin barra ma tantx bdiet
tmur ahjar milli seghtet matrret f’pajjizna.
Hafna huma l-industri
z-zghar li rajna jitwieldu bis-sahha tal-Maltin ta` barra. Il-Maltin li gew minn
barra u nvestew flushom f’pajjizna taw spinta kbira lit-tkabbir tal-indutrija
lokali. Biex jinkuragixxi aktar immigrazzjoni – dhul ta` nies il’ gewwa lejn
pajjizna – il-Gvern ta wkoll id-dritt lill-barranin, kif niesa kif ukoll irgiel,
li jizzewgu Maltin, li jkunu jistghu jabitaw u jahdmu f’pajjizna. Il-Gvern matul
l-ahhar snin sar ukoll hafna aktar laxk fil-hrug tal-Working Permits
lill-barranin. Jigifieri politika ta` immigarazzjoni, il-gvernijiet Maltin
zviluppaw.
Limitazzjonijiet
Ir-raguni li xi tip ta` politika ta`
immigrazzjoni bilfors irid ikollna gejja mill-fatt li pajjizna ghandu
limitazzjonijiet ekonomici li malajr nilhquhom. Illum ghandna l-qaghad, jghaddi
ftit zmien u nibdew ingergru li m’ghandniex nies bizzejjed. Ikollna wkoll, bhal
ma ghandna bhalissa, sitwazzjoni fejn il-qaghad tiela u fl-istess waqt ghandna
hafna jobs li jibqghu bla haddiema addattati. Ukoll kif jonqos il-qaghad,
mal-ewwel tibda` l-pressjoni fuq zieda fil-pagi.
Ghax is-suq tax-xoghol
jiffunzjona bhal kull suq iehor. Meta jkun hemm iz-zejjed il-pressjoni fuq
il-prezzijiet tkun baxxa, meta jkun hemm in-nieqes il-prezzijiet joghlew. Hekk
ukoll jghamlu l-pagi. Fil-Kaz taghna dan isir aktar malajr ghax it-Trade Unions
Maltin huma b’sahhithom hafna.
Labour Paricipation
F’pajjizna l-labour
participation rate ghadha baxxa meta wiehed iqabbilha ma` ta` pajjizi li huma
zviluppati u ghandhom standard of living ghola minn taghna. Jigifieri jekk ahna
nghollu r-rata tal-GDP ta` pajjizna lejn il-livelli ta` pajjizi ohra fl-Ewropa
bilfors li il-gid nazzjonali rridu nkabbruh. Nistghu nkabbruh b’aktar
investimenti kapitali, b’teknologiji aktar avvanzati u b’efficjenza u
b’produttivita` nazzjonali hafna aktar gholja milli ghandna illum, izda la
r-rizors ewlieni ta` pajjizna huma l-haddiema, bilfors ukoll li l-labour
participation rate ta` pajjizna trid tghola u tghola fuq zmien qasir.
Ghal kull mitt haddiem disponibbli ghax-xoghol, nghidu ahna fl-Amerika,
fl-Olanda, fl-Izvezja u fl-Ingilterra, hemm proporzjoni gholi ta` aktar minn
sebghin fil-mija li fil-fatt jahdmu u jghinu aktar fit-tkattir tal-gid. F’Malta
minn mitt ruh disponibbli, l-proporzjon ta` dawk li jahdmu hu inqas minn sittin
fil-mija. Dan ifisser ukoll li fuq dahar kull persuna li tahdem hemm aktar piz
ta` nies ma jahdmux milli hemm fil-pajjizi avvanzati. Dan hu hekk ghall-diversi
ragunijiet. L-eta` tal-pensjoni taghna hi baxxa b’paragun ma` ta` haddiehor.
Ghandna anqas nisa jahdmu u ghandna aktar nies ta` eta tax-xoghol li ghal raguni
jew ohra ma jahdmux u dan mhux biss ghax hawn il-qaghad. Ifisser li waqt li qed
jizdied in-numru ta` dawk li qed jiehdu l-penzjonijiet u l-beneficji, mhux qed
jizdied b’rata akbar in-numru ta` nies li jahdmu w ihallsu l-kontribuzzjonijiet
socjali. Din hi sitwazzjoni serja hafna.
Haddiema vs haddiema
F’Malta
wkoll ghandna sitwazzjoni stramba hafna. F’Malta ghandna zewg klassijiet ta’
haddiema. Hemm dawk li jahdmu fis-settur privat li m’ghandhom l-ebda garanzija
tal-impjieg.
Mhux hekk izda ghall-klassi kbira ta’ Maltin f’pajjizna,
dawk li jahdmu fis-settur pubbliku. Dawn huma bhal speci ta’ klassi oghla
mill-haddiema l-ohra. Meta l-affarijiet imorru hazin fis-settur pubbliku ma
jkunx hemm friza fuq zidiet fil-pagi, ma jkunx hemm four-day weeks u
redundancies. Meta l-affarijiet jihzienu l-post tax-xoghol ma jaghlaqx u n-nies
jispiccaw barra. Jekk jinaghalaq tinstab alternattiva.
Suq
Maghluq
X’inhu l-effett ta’ dan kollu? L-effett hu li s-suq tax-xoghol
f’Malta mhu hieles xejn. Hu suq li effettivament hu maghluq ghax eluf kbar ta`
Maltin mhumiex disponibbli ghax-xoghol ghax impjegati ghal ghomorhom. Is-suq hu
hieles ghal nofs il-haddiema. Il-moviment mis-settur pubbliku ghal privat hu
ftit li xejn. M’hemm l-ebda motivazzjoni u ncentiva biex in-nies jibqghu
jitharrgu anke ta’ eta kbira biex jibqghu dejjem disponibbli ghax xoghol li
jinqala. La m’hemmx theddida why bother. Kieku nsibu soluzzjoni ta` din
il-problema, il-htiega ta` l-immigrazzjoni tkun bil-bosta anqas.
Nuqqas
ta’ Haddiema
Il-verita` izda hi, li llum u fis-snin li gejjin, li f’pajjizna
ghandna hafna jobs li l-Maltin mhux interessati li jaghmluhom aktar. Ghalhekk
ghandna setturi shah fejn mhux qed isibu nies bizzejjed: certu xoghol
fil-lukandi, fir-restaurants, fix-xoghol tat-toroq, fil-barrieri u
fil-kostruzzjoni, f’certi fabbriki, fl-ifran, fit-trasport, fil-hwienet,
fil-biedja u fis-sajd. Hemm xoghol iehor bhal ma huwa fil-qasam ta`
l-elettronika u f’certi oqsma teknici u specjalizzati, u f’oqsma ohra ta` lingwi
u servizzi godda f’oqsma relatati mal-leisure li ukoll m’ghandniex Maltin
disponibbli ghalihom. Din il-problema dejjem tikber. X’ser naghmlu? Innaqsu
r-rata ta` l-izvilupp? Noqoghdu minghajr certa servizzi? Nibqghu nghidu kif qal
xi hadd dan l-ahhar li ghandna problema ta` over-trading? Sa` llum kulhadd
jitfaghha din il-problema taht it-tapit.
L-Isfida
Ghandna imbaghad
il-problema kbira li ghax is-suq limitat, mela ghandna oqsma fejn il-hlas ta`
pagi ghola wisq u dan qed inaqqar il-kompetittivita` ta` Malta b’zewg modi:
il-hlas dejjem jghola u l-produttivita` dejjem niezla. Ghax m’hemmx sfida.
Jien nara hafna postijiet tax-xoghol. Qed tinkwitani bil-kbir li nisma’
kwazi kuljum l-istess diska: ma jridux jahdmu; dahhalt il-barranin, irrangajt
biex sibt gang minn Sqallija; r-ristorant hallejtu f’idejn koppja barranija, u
issa x-xoghol miexi. Mhux il-ligijiet izommu l-immigrazzjoni l’barra minn Malta,
izda l-hila, il-produttivita` u r-rieda tal-haddiema Maltin li
jahdmu.
Il-Problema
Pajjiz ma jaqdifx ‘il quddiem meta jaqa’ lura
fil-produttivita’. Hafna Maltin, fil-fatt, qed jibzghu mill-immigrazzjoni, ghax
qed jibzghu mill-kompetizzjoni. Din tghodd xorta wahda kemm ghas-sidien
tal-hwienet u ghas-self-employed, kif ukoll ghall-haddiema. Ir-risposta izda
mhix li nibzghu mill-barranin. Ir-risposta rridu naghtuha billi nsiru aktar
produttivi u nsiru aktar kompetittivi. Min ibezza` bil-kompetizzjoni, ikun biss
negattiv u ma jkunx verament qed jahseb fil-futur ta` pajjizna fejn
il-popolazzjoni trid tkattar aktar il-prosperita` meta diga ghandna problemi
kbar ta` djun nazzjonali u ta` tmermir tal-gid nazzjonali.
Illum nibza’
li kif jinfetah il-bieb ghall-barrani, hafna Maltin jaqalghuha. Mhux dawk li
hobzhom mahbuz, dawk li hemm il-kaxxa ta’ Malta taghmel tajjeb ghalihom, imma
dawk li dejjem bla garanzija, dawk li jiddependu fuq is-suq li ma jahfirha lil
hadd.
X’ser naghmlu?
Ser nibqghu nharsu? Irridu u ma rridux ser
ikollna nibdew nitkellmu bis-serjeta’ dwar l-immigrazzjoni f’qasam ta` politika
dwar ix-xoghol u l-entrapriza li taghmel s-sens ghall-pajjizna. L-Unjoni Ewropea
ghandha l-istess problemi. Qed jahsbu l-ewwel biex jizdied il-proporzjon ta’
zghazagh fil-kamp tax-xoghol billi jiddahhlu fl-Unjoni pajjizi bhal Polonja,
Bulgarija, r-Rumanija u ohrajn li ghandhom popolazzjoni bi proporzjon gholi ta’
zghazagh li lesti jfittxu x-xoghol band’ohra. Izda qed jahsbu wkoll
fl-immigrazzjoni. Fil-Germanja biss ser ikollhom bzonn 3.6 miljun haddiem iehor
fis-sena min issa sas sena 2050. Franza tkun trid 1.8 miljun immigrant fis-sena.
L-Amerika diga ghaddiet u ghadha ghaddejja minn din il-bidla.
Tfisser li
jekk ikollna politika intelligenti u miftehma dwar l-immigrazzjoni ser
jinvaduna? Jew ifisser li mmorru ahjar b’politika ragjonata. Li ma nifilhux zgur
hu li din il-kwistjoni issir ballum politiku iehor bejn iz-zewg partiti.
Il-poplu Malti ma jixraqlux aktar din l-attitudni. L-aghar zgur ikun jekk din
il-kwistjoni tissarraf fl-lingwagg b’doza qawwijja ta` razzizmu.
Pajjizna jrid jiffacja r-realta` b’logika u b’intelligenza. Illum qabel
ghada!
|
