|
Issa l-folja donna li qed
tinbidel u l-intraprizi zghar u self employed ewropej saru aktar mportanti.
Il-Prim Ministri tal-Ewropa maghquda f’Lisbona f’Gunju tas-sena 2000 halfu li
jtellghu lill-UE u l-pajjizi membri taghha fil-quccata tal-lista tar-regjuni
bl-aktar rata ta’ zvilupp mghaggel fid-dinja. Il-Prim Ministri identifikaw numru
ta’ azzjonijiet li riedu jiehdu biex jaslu ghal dan il-ghan. S’intendi biex
jiddentifikaw l-ghodod li jridu jhaddmu biex jilhqu l-ghan taghhom bilfors li
riedu jharsu lejn l-USA. L-Amerika hi l-pilastru ewlieni tal-ekonomiji imhaddma
fuq il-principji tas-suq hieles.
Principji Ekonomici
Il-Prim Ministru
taghna, Dr. Eddie Fenech Adami, jhobb jirrepeti ghall-widnejn tal-Maltin li
fl-ekonomija jifhmu ftit li xejn, t-teoriji tieghu ta’ “social market economy”.
Din m’hi teorija ekonomika xejn: din hi slogan politiku u xejn aktar. Il-verita’
hi li l-principji tal-ekonomija huma dawk li huma u bazikament huma dawk li
elenka l-fundatur tal-kitba ekonomika l-illustri Adam Smith: is-suq isuq; fejn
m’hemmx domandi ghall-prodott u ghas-servizz m’hemmx xoghol; l-incentiva tas-suq
tigbed l-investiment; il-prezz jinzamm aktar m’hemm kompetizzjoni; ineficjenza
fl-uzu ta’ kapitali, art u nies tax-xoghol ixekkel l-izvilupp ekonomiku; kull
restrizzjoni lid-domanda tohloq inficjenza fl-uzu tar-rizorsi ekonomici. Is-suq
hieles johloq il-gid li minnu jgawdi kulhadd.
L-operaturi socjali fasslu
diversi skemi biex mill-gid nazzjonali jitwarrab bizzejjed biex ma jbaghti hadd.
L-ekonomija tohloq il-gid anqas ma tixxekkel. L-operaturi socjali jkollhom aktar
xi jqassmu u jferxu aktar ma jinholoq gid. Bl-iskuza tas-social market economy
sar hafna indhil zejjed li xekkel u fixkel biex fl-ahhar spiccajna f’hafna
deficits u b’fondi tal-penzjonijiet fallutti u settur pubbliku mifqugh
bl-ineficenza. Kif gara f’pajjizna. Sfortunatament li gara matul is-snin f’hafna
pajjizi, l-aktar f’dawk ewropej, hu li hafna skemi socjali ghabbew wisq fuq
l-efficjenza u l-hila tal-pajjizi li joholqu aktar gid. Dan bil-konsegwenza li
l-qaghad tela’ f’livelli gholja u baqa’ hekk qiesu ma jistax jinzel. Nholoq
il-fenomenu tal-immigrazzjoni tal-massa lejn il-pajjizi Ewropej u r-regjun
ekonomiku Ewropew waqa’ lura fil-kompetizzjoni ma’ regjuni ohra l-aktar mal-Asja
u mal-USA u l-Kanada.
Ristruttura
Issa l-Unjoni Ewropea qed tipprova
tinqala’ billi tirrikonoxxi li l-entrepreneur z-zghir biex flok tfixklu, tghinu
jikber u jkabbar lil kulhadd mieghu. Issa l-Ewropej qed jirristrutturaw
il-policies taghhom biex liz-zghar ituhom spinta. Izda bi Brussels issir
rapidament l-akbar burokrazija fid-dinja hekk kif waqghet l-burokrazija
tal-Unjoni Sovjetika, l-Ewropa Maghquda qed issibha ferm bi tqila biex thaddem
skemi li jitfasslu minn burokratici li ftit li xejn jafu kif jahdmu n-negozji
z-zghar. Liz-zghazagh Maltin li jintbaghtu fil-kuleggi ewropej, l-aktar fi
Brussels, biex jistudjaw l-istrutturi ewropej, dawn l-iskemi jimpressjonawhom.
F’Malta illum ghandna numru gmielu minn dawn iz-zghazagh. Zghazagh bravi u li
jafu l-ligijiet, d-direttivi u l-iskemi li tghallmu sewwa dwarhom fl-iskola ta’
Brussels. Hawn numru gmielu ta’ dawn il-gradwati zghazagh kapitanati minn Dr.
Simon Busuttil tal-MIC u min Dr. Saviour Falzon tal-EU Directorate. Zghazagh li
qed jersqu lejn il-kwistjoni kollha ewropeja b’entuzjazmu u b’knowledge
superjuri ghal dak li jippossjedu hafna minn dawk attivi fil-politika u
fil-media li jitkellmu fuq l-Ewropa b’tgharif ta’ natura generali biss u hafna
drabi mghobbi wkoll b’hafna pregudizzju.
Burokratici
Meta l-kelliema
ghall-Unjoni Ewropea jirrepetu l-hin kollu x’hemm miktub biss minghajr ma jghidu
jekk fil-prattika dak li hemm miktub isirx, jitilfu mill-kredibilita’. Ghax
fil-verita’ kemm minn dawn l-iskemi u mill-biljuni kbar ta’ Euros li huma
ivvutati ghalihom mill-Kummissjoni Ewropea qed jirnexxu u kemm fil-verita’
l-ekonomiji Ewropej qed igawdu minnhom? Il-burokratici Ewropej li s’issa iltqajt
maghhom u hafna miz-zghazagh specjalisti taghhom jimpressjonawni l-aktar
bl-abilita’ taghhom li jahsbu li ghax fassluha mela l-skema ser tahdem.
Il-burokratici Ewropej mhux differenti mill-burokratici ohra fid-dinja kollha.
Malta ghandha hafna minnhom u dejjem jizdiedu. Ifasslu wahedhom, jiddeciedu,
jonfqu l-flus tat-tax payers, jaghmlu hafna projections u weghdi. Wara certu
zmien jintesa kollox. U meta jidfnu l-iskema li snin qabel tkun thabbret b’hafna
daqq ta’ trombi, hadd ma jipprezenta l-kont ta’ tberbieq. Ghax il-flus li jkunu
nhlew ikunu tat-tax payer, hadd ma jbghati l-konsegwenzi tal-falliment. L-ebda
konsulent li jkun dahhal il-belli liri ma jkun akkuzat li neffaq il-flus
fix-xejn. Xejn. L-Ewropa llum mimlija b’dawn l-istejjer. F’laqghat barra minn
Malta niltaqa’ mar-rapprezentanti tan-negozji z-zghar ta’ pajjizi ohra u nixba
nisma’ stejjer ta’ hela, ineficjenza u holm dwar skemi li jithabbru b’tant
storbju.
L-intraprizi z-zghar
Fil-pajjizi tal-Ewropa wara snin
jitkellmu dwar l-SME’s issa qed jghatu aktar importanza liz-zghar, lil dawk li
jghidulhom micro enterprises. Dawn huma n-negozji mahluqa u mhaddma mis-self
employed. Illum il-gvernijiet ewropej jirbhu l-punti f’ghajnejn il-kbarat ta’
Brussels aktar ma joholqu u jhaddmu skemi li jagevolaw lis-self employed. Anke
l-pajjizi applikanti jridu juru li z-zghar qed jagevolawhom. Anke Malta dahhlet
f’din il-loghba. Kieku tikkalkula biss fuq dak li hemm imfassal tista’ tghid li
s-self employed fl-ewropa maghquda qieghed fuq wicc l-idejn. Fl-Amerika hekk sar
bil-fatti u r-rizultat kien tajjeb hafna. Fl-Amerika liz-zghar agevolwahom
bl-aktar mod effettiv. Lil dawk li ma jhaddmux aktar minn 50 ruh prattikament
hallewhom hielsa. La jbamblulhom hafna burokrazija u lanqas jsallbuhom b’hafna
taxxi. Hafna regolamentazzjoni li jimponu fuq kumpaniji u intraprizi ikbar,
ghaz-zghar ma jghoddux. Ir-responsabbilita’ hi tal-imprenditur iz-zghir u li
jaqla’ effettivament ghalih. L-amministrazzjoni tipprovdi skemi ta’ assistenza u
ghajnuna finanzjarja u l-banek huma obligati li jghinu liz-zghar. L-enfazi izda
hi li l-inzjattiva privata ma ixxekkiliex u thalliha timxi u
tikber.
Is-self employed f’pajjizna
Fl-Ewropa maghquda issa wkoll qed
jinbidlu l-attitudni u jitfasslu skemi aktar attrajenti. Qed ikun inkoraggut
it-tnehhija tal-burokrazija zejda u l-pizijiet ta’ taxxi. Ic-Charter Ewropew
tan-Negozji z-Zghar qed isir sforz kbir biex ikun implimentat. Biss s’issa aktar
paroli milli fatti. Meta nisma’ l-burokratici Ewropej kollha jitkellmu l-istess:
kollox ward u zahar, progetti sbieh u hafna successi. Meta nitkellmu
mat-Taljani, l-aktar mal-Isqallin, mal-Griegi, ma’ l-Ispanjoli u mal-Portugizi,
jghidulna li l-bicca l-kbira nett tal-intraprizi z-zghar m’ghandhom l-ebda ideja
ta’ dawn l-iskemi. Min izur Sqallija, spiss, u fuq numru ta’ snin, jaf li ghal
kemm Sqallija ilha fl-Unjoni Ewropea sal-1957, Sqallija prattikament dejjem li
kienet baqghet. L-iskemi Ewropej bil-kemm resqu lejhom. L-istess il-Griegi u
l-istess il-Portugizi. Mhux bilfors tort li l-iskemi mhux tajbin. Jista’ jkun li
l-gvernijiet mhux armati biz-zejjed biex ihaddmuhom. Ma nafx. Li naf hu li
jithaddmu l-aghar ghall-intraprizi bhal Griegi, l-Portugizi u l-Isqallin milli
bhal Germanizi, Danizi u Zvedizi. Meta nitkellem mal-leaders tal-intrapriza
z-zghira Svediza ingib ghajneja wara widneja bl-istejjer ta’ burokrazija zejda,
hela ta’ flus u pizijiet fuq z-zghar li jifnuhom, li jibdew jghiduli. Jigifieri
ma nghaglux naqbdu u niggudikaw li la hemm skemi mela kollox
orrajt.
Ghaliex qed nghid dan? Ghax f’Malta dalwaqt tibda x-xalata ta’
stejjer u paroli ta’ kemm imorru tajjeb is-self employed f’Malta fl-Unjoni
Ewropea. Jien ma ndoqx id-diska ta’ kemm ser imorru hazin, din id-diska jdoqqha
haddiehor. Pero’ ma ninxtarax malajr bil-kliem fierah. Allura l-Ewropa ma
toffriex opportunitajiet godda? Zgur li toffri. Jekk iz-zghazagh bravi esperti
tal-Unjoni Ewropea li ghandna f’Malta issa jsarfu l-gherf taghhom b’entuzjazmu
biex is-self employed u n-negozji z-zghar Maltin igawdu minn dawn l-iskemi jien
nahseb li mmorru ahjar mill-Isqallin u l-Griegi. Jien nemmen ukoll li l-Maltin
li dejjem kienu maghluqa f’dawn il-gzejjer zghar ikollhom hafna opportunitajiet
godda f’suq kbir Ewropew. Hemm opportunitajiet godda ta’ tahrig ghal min jaf u
jsib fondi biex jgholli l-livell tal-produttivita’ u l-kwalita’ tal-prodott jew
servizz tieghu fuq is-suq lokali. Ghal avventurier hemm wkoll opportunitajiet
enormi ta’ investiment fil-pajjizi l-godda Ewropej: Slovenja, Slovakja,
Repubblika Ceka, Bulgarija, Rumanija. Dan jekk jaghrfu jahtfuhom bhal ma hatfu
ta’ qabilna l-opportunitajiet li tawna l-Inglizi fil-Kanada u fl-Awstralja.
Istituzzjonijiet Maltin
Pero’ ma jien konvint xejn li hekk ser jigri.
J’alla l-gherf tal-gradwati minn Brussels jintuza biex il-posittiv johrog
fil-prattika. L-esperjenza tal-MDC, tal-METCO u f’dawn l-ahhar ftit snin,
tal-ETC u tal-IPSE, uritna li l-burokratici Maltin, bhal dawk Ewropej, bravi
biex ifasslu, jitkellmu u jithallsu, izda x’hin jigi ghar-rizultat ftit li xejn.
Il-ftit rizultat nonfhuh u nzejnuh b’xalata ta’ frazijiet sbieh. Rapporti
glorjuzi u prezentazzjoni f’konferenzi f’Malta u barra li jimpressjonaw lil min
ma jifhimx, l-aktar lill-burokratici u politici ohra. Izda fir-realta’ ftit li
xejn. Min irid ikun jaf kemm huma effettivi l-MDC u l-IPSE jigi ghal-laqghat li
jkolli jien kontinwament mal-proprjetarji tal-intraprizi Maltin u jkun jaf. Issa
l-Prof. Josef Bonnici u ta’ madwaru iddeciedew li l-burokrazija tal-MDC,
tal-IPSE u tal-METCO jaghmluha burokrazija wahda. Fil-kumplament tal-Ewropa
mixjin lejn id-distinzjoni bejn is-self employed u z-zghar nett u l-kumplament
biex mhux jitfghu lil kulhadd f'keffa wahda.
Ewropa Si, Ewropa
No
Ahna hawn Malta mixjin bil-maqlub. Qiesu Ministru wiehed miexi lejn
l-Ewropa u l-iehor ghazel triq ohra. Ghax il-poplu Malti veru li mhawwad bejn
Ewropa Si u Ewropa No. Izda jidher li din tghodd ukoll ghall-burokratici Maltin.
Min ifassal skond l-Unjoni Ewropea b’fedelta u zeghlu basta jikkopja, u min
ghaddej skond kif ifettillu hu u dak li jghidulu l-ahhar konsultenti. Ghalhekk
nghid mhux il-pajjiz biss, izda anke l-istess gvern: ewropa si u ewropa no.
Is-self employed u s-sidien tan-negozji z-zghar zgur li mhawdin wahda
sew. Ghalihom ukoll Ewropa si u Ewropa no. Pero’ nahseb li dejjem aktar
no.
|
