|
Izda biex tiehu trid issib. Jekk min
ghandu jtik qieghed f’sitwazzjoni li ma jistax ihallas inutli li thammarlu
wiccu. Tista’ lil dak li jkun ma tfornilux aktar. Ma tforniex lil dan, ma
tforniex lil iehor, tista’ ma tforni lil hadd u taghlaq. Izda inti tkun
fl-istess ilma bhal l-ohrajn kollha. Hafna jridu minn ghandek u l-uniku cans li
ddahhal xi haga hu li tibqa’ tistinka u tirsisti. Kif tithallas int tara lil min
tista’ thallas minn fost dawk li jridu minn ghandek. Sitwazzjoni tassew
tal-genn. Hafna jgebdu kemm jifilhu f’din is-sitwazzjoni izda fl-ahhar jieqfu.
Il-punt hu li kulhadd jittama li l-affarijiet jitrangaw, izda minn flok
jihzienu. Aktar ma negozji u self employed jaqghu lura fil-hlas aktar jwaqqghu
lil haddiehor. Ir-rizultat ikun li kulhadd jipprova jnaqqas l-ispejjez. Tnaqqas
tfisser li nies godda ma thaddimx u tahdem int u l-familja tieghek aktar.
Tfisser li ma tkabbarx. Ma ziedx fl-overtime. Tnaqqas il-part timers u tevita
kull xiri u tiswijiet mhux urgenti. Dan kollu jaffetwa n-negozji li jridu
minnek.
Hafna Negozji?
Hawn min jghid li ghax hawn hafna negozji.
Hawn min jghid li ghax hafna raw kbir u meta d-daqqa kienet tajba fethu u kabbru
ghax hasbu li t-tajjeb jibqa’ gej dejjem u meta l-affarijiet hzienu inqabdu
b’aktar spejjez milli jifilhu. Ohrajn jghidu ghaliex hafna negozji kabbru
permezz tad-dejn u issa sfurzati jhallsu d-dejn tal-banek ghax inkella jitilfu
kollox u b’hekk qed ihallu lil haddiehor isaffar. Hemm imbaghad il-gvern.
Il-gvern irid jigbor tal-lum u tal-bierah u ma jimpurtahx jekk in-negozji llum
ghandhomx. L-istess bl-ilma u d-dawl, tal-kera. Kulhadd irid ghax kulhadd
fl-istess dghajsa.
X’ser naghmlu? Billi wiehed jghid li hawn hafna
negozji, xi jfisser? Min jghid hekk irid li jibdew jaghlqu u jispiccaw bla
xoghol huma, jkeccu n-nies u jkomplu jsallbu lil min jixtri minn ghandhom ghax
huwa wkoll jkecci u jaghlaq? Ghax facli li tghid li ghandna hafna minn dawn u
hafna minn dawk.
Il-Privat u l-Gvern
Fil-verita’ izda hekk jigri.
Fis-settur privat m’hemmx Ministeru tal-Finanzi li meta l-kotba ma jinghalqux
jtiek sussidju jew ihallaslek il-pagi, jew jtik nifs jew loan biex thallas
il-kontribuzzjonijiet socjali jew it-taxxi. Fil-privat il-gvern jghidlek jekk ma
tasalx ghalaq. U hadd m’hu qed jippretendi li l-privat jkun issussidjat. Izda
mhux hekk ghal kulhadd. Meta x-xoghol ikun tas-settur pubbliku l-gvern jaghmel
tajjeb. Jinghad hafna kliem, jinhargu hafna flus fi studji, jitwaqqfu tasks
forces, jithaddmu skemi apposta. Izda fl-ahhar mill-ahhar il-gvern ihallas.
Deficit u mhux deficit, fis-settur pubbliku mhux bhal privat, il-haddiem ma
jiddependiex minn jekk sidu jaghmilx profitt jew le. Ghalhekk min ihossu protett
ghax tal-gvern xejn m’hi toghgbu din il-bicca tal-privatizzazzjoni u ma tiehx
tort.
S’issa l-privatizzazzjoni ma tantx tfissret f’aktar gid izda
pjuttost f’inqas impjiegi u aktar hlasijiet. Mhux facli din u ma llum lil hadd
li ma jghaggilx jiddeciedi li bil-privatizzazzjoni jaqbel jekk dak li jkun
impjegat go intraprizi tal-istat.
Is-sitwazzjoni
ekonomika
Il-problemi hi izda li dan l-imbierek pajjiz taghna ghandu
kwistjonijiet li taqta’ minn fejn taqta’ dejjem johrog id-demm. Izda qiesu hadd
ma jrid jiddeciedi u dejjem ghaddejjin. Il-gvern ma jridx jisma’. L-ahhar li
smajt kien lill-Gvernatur tal-Bank Centrali u lill-Ministru tal-Finanzi f’laqgha
dwar l-ekonomija li saret mill-MCESD. Jekk noqghod fuq dak li smajt minn dawn
il-kbarat, lil nies li nirrapprezenta nista’ nserhilhom rashom. Nista’
nghidilhom li problemi kbar m’hemmx. Li meta l-ekonomija s-sena l-ohra, ghal
ewwel darba f’ghixieren ta’ snin, ckienet u mhux kibret, dak fil-fatt ma kien
xejn allarmanti. Li ghal kemm id-dejn nazzjonali tiela’, l-esportazzjoni niezla,
il-qaghad qed jizdied, l-importazzjoni ta’ materja prima niezla, u n-nefqa
tal-gvern qed tikber hafna aktar milli qed jikber il-gid nazzjonali u li
l-inflazzjoni tiela’ filwaqt li l-produzzjoni nazzjonali niezla, li dawn mhux
problema tant inkwetanti.
Il-Gvernatur tal-Bank Centrali jara problemi
ta’ ristrutturar izda l-gap bejna u bejn pajjizi ohra fl-Ewropa qed jinghalaq u
ghalhekk mhux tant allarmanti. John Dalli posittiv li mexjin fit-triq it-tajba.
Nitkellem izda man-nies li nirraprezenta, settur wara settur, burdnara,
kuntratturi, importaturi, distributuri, retailers, self employed fis-servizzi,
garaxxijiet tat-tiswijiet, industriji zghar, second hand car dealers, bejjiegha
tal-proprjeta’, restoranti, night clubs, skejjel tat-tahrig, kull tip ta’
operatur u negozji zghar – kollha jghidu li ghandhom problema, jaqdfu aktar,
jaqilghu anqas, kulhadd jigri wara flusu u ma jiftakrux zmien iebes bhal dan.
Dejjem jittamaw li ser imorru dalwaqt ghal ahjar. Sa ma jasal skoss iehor ta’
kontijiet u jibghat ghalihom il-Bank. Jafu li jrossu iktar ma jistghux, hafna
drabi jaghlqu lanqas ma jistghu u jridu u ma jridux jibqghu fil-morsa. Imma
l-gvern mhux hekk jghid. Ottimizmu ppritkat bit-tama li bil-kliem jonfhu
l-fiducja u kollox jimxi sewwa. Lilna n-nies izda jkellmuna car. U ahna
nitkellmu car ukoll. Jien zgur li hekk naghmel. Ma nistghux b’responsabbilita’
ngennu lin-nies izda lanqas ma nistghu nimlewhom bl-arja biex jonfqu flushom u
jitkissru.
Pjan Nazzjonali
Ahna rridu npoggu quddiem l-investitur
pjan li jaspira fiducja. Izda biex pjan bhal dan inresquh quddiem is-sidien
tan-negozji u intraprizi li nirrapprezentaw dan il-pjan irid ikun jezisti
bis-serjeta’. Illum Malta m’ghandiex Pjan Nazzjonali bhal dan. M’ghandhiex pjan
li jirrikonoxxi r-realta’ tas-sitwazzjoni ekonomika u jmexxi lejn soluzzjoni li
jaqblu maghhom kemm gvern, rapprezentanti tas-sidien, rapprezentanti
tal-haddiema u tas-socjeta’ civili. Qabel ma jitfassal u jithaddem pjan
nazzjonali bhal dan l-ebda kliem fierah ma jerga’ jqajjem il-fiducja li pajjizna
tant ghandu bzonn. Min jahseb li bil-kliem biss ser imexxi qed jahlilna l-hin u
jitfana aktar lura. Pajjizna llum hu nieqes minn leadership serja li tammetti
l-verita’ u tizgura li pajjizna jinqala mill-hofra li waqa’
fiha.
Produttivita’ u Kompetittivita’
Pajjizna mhux ser jinqala’ jghid
x’jghid min irid, mis-sitwazzjoni li qeghdin fiha jekk ma nhaddmux pjan serju li
jgholli konsistentament il-produttivita’ taghna. Il-produttivita’ ta’ pajjizna
mhux tajba bizzejjed biex jikkompetu fis-swieq miftuha bla htiega ta’
protezzjoni u l-protezzjoni ma nistghux inzommuha ghal zmien bla limiti.
Il-produzzjoni taghna hi l-bazi tal-kompetittivita’ taghna fid-dinja. Ma
nistghux ir-regoli ekonomici nivintawhom ahna ghax ser jigrilna kif kien gralha
l-Irlanda u l-Olanda li meta twasslu f’xifer ta’ falliment ghax hasbu li setghu
jibqghu jieklu minn gewwa bla ma jsahhu l-produttivita’ u l-kompetittivita’
taghhom. Meta kienu ghoddhom tkissru bhal ma qed titkisser illum l-Argentina,
l-partijiet socjali u l-gvern ftehmu fuq x’irid isir biex il-produttivita’
taghhom toghla u jikkompetu bis-serjeta’ u konsistentament f’suq hieles
mondjali. Illum l-Olanda u l-Irlanda huma fost l-ewwel 10 pajjizi fid-dinja li
huma l-aktar kompetittivi skond l-ahhar stharrig mondjali. Il-pajjizi l-ohra
qeghdin mal-ewwel ghaxra kollha jhaddmu pjanijiet nazzjonali dwar
il-produttivita’ u l-kompetittivita. L-istampa ta’ l-aqwa ghaxar pajjizi hi
din:
Countries with a Competitive Edge
1. U.S.
2. Finland
3.
Luxembourg
4. Netherlands
5. Singapore
6. Denmark
7.
Switzerland
8. Canada
9. Hong Kong
10. Ireland
Malta jixirqilha
jekk irridu ahna nkunu wkoll minn ta’ quddiem nett. U mhux veru li biex nifthemu
dwar kif ser inzidu l-produttivita’ ta’ pajjizna rridu inaqqru mis-servizzi
socjali. Fost l-aqwa ghaxar pajjizi kompetittivi hemm l-Lussimburgu,
d-Danimarka, l-Finlandja u l-Kanada, li huma pajjizi li ghandhom ukoll l-aqwa
servizzi socjali, sptarijiet u penzjonijiet. Ghax hu l-gid li jsostni s-servizzi
socjali. Il-gid issostni l-produttivita’ mhux l-ghazz u
l-privileggi.
|
