|
Pajjizna nieqes minn hafna rizorsi u hu ghalhekk importanti
ferm ghalina mhux biss li jkollna rata gholja ta’ nies jahdmu bhala proporzjon
tal-popolazzjoni izda li jkollna rata gholja minn ta’ haddiehor la l-kapital
uman hu l-aktar rizorsi mportanti li ghandna. Il-politika ekonomika ta’ pajjizna
suppost hi mmirata li tgholli konsistentament l-activity rate bhala mezz
importanti li jsostni l-espansjoni tal-ekonomija. Aktar nies ihallsu
l-kontribuzzjonijiet socjali u t-taxxi u jfisser ghalhekk li s-servizzi socjali
jkunu aktar sostenibbli aktar ma jizdied l-impjieg u jonqsu dawk li m’humiex
attivi ekonomikament.
Employment Rate
Il-popolazzjoni attiva
ekonomikament mhux kollha tkun tahdem. Il-figura ta’ dawk disponibbli
ghax-xoghol tizdied aktar ma jkun registrat progress ekonomiku li jgib mieghu
holqien ta’ aktar opportunitajiet ta’ xoghol. Nisa, zghazagh, nies ta’ certi
eta’, jkunu aktar lesti li jkunu ekonomikament attivi hekk kif l-ekonomija
toffri fiducja u opportunita’. Jigri l-kuntrarju hekk kif l-atmosfera ekonomika
ma tkunx tajba. Ir-rata tan-nies jahdmu, l-employment rate, bejn s-sena 2000 u
s-sena 2001 ma zdiditx, anzi naqset minn 54.6% ghall-54.2%. Dan fi zmien meta
Malta qeghda disperatament tipprova tilhaqq livelli aktar qrib il-medja
tal-Unjoni Ewropea. Huma hafna it-targets ekonomici tal-gvern li matul is-sena
2001 ma ntlahaqx u marru lura flok ‘il quddiem. Ir-rata ta’ nies jahdmu bhala
proporzjoni tal-popolazzjoni, hi wahda mit-targets li marru
zmerc.
Unemployment Rate
Bhala percentwali r-rata ta’ nies li huma
disponibbli ghax-xoghol izda li ma jahdmux, l-unemployment rate, ma inbidlitx
bejn is-sena 2000 u s-sena 2001. Ghal darb’ohra dan hu sinjal li progress
fl-ekonomija ma kienx hemm. L-unemployment rate hi ta’ 6.5%. Bhala cifra din
tfisser li minn labour force ta’ 155,751, in-nies li ma ghandhomx xoghol,
l-unemployed, lahqu c-cifra ta’ 10,164. Iddur kemm iddur ma’ din, ic-cifri
l-fatt jibqa’ wiehed: aktar minn 10,000 ruh f’Malta jridu jahdmu u xoghol
m’ghandhomx. Mhux kwistjoni jekk ghandhomx 17 – il sena, 30 sena jew 62 sena.
Huma nies li jridu jahdmu, jaghmlu parti mill-Labour Force u xoghol m’ghandhomx.
Zgur li ma hux u ma kienx it-target tal-gvern li fl-ahhar tas-sena 2001 in-numru
ta’ nies qeghda jaqbez l-10,000. Il-fatt li hekk hu registrat jfisser li
l-incentivi u l-policies li jehtieg li nhaddmu f’pajjizna biex ninkoragixxu
l-holqien ta’ opportunitajiet godda ta’ xoghol ghadhom mhux qed jithaddmu.
Jidher wkoll li l-proposti ta’ dawk li jridu li jinholqu dawn l-opportunitajiet
m’humiex jintlaqghu. Jidher bla dubju li l-imprendituri zghar u kbar li jridu
joholqu positjiet godda ta’ xoghol mhux qed ikunu inkoraguti li l-iskemi kollha
li nisimghu b’hafna daq ta’ tnabar mhux qed jirnexxu jew mhux qed jirnexxu
bizzejjed. Il-fatt hu li nies li jridu x-xoghol f’Malta llum qabez
l-10,000.
Investiment
Il-posittiv ta’ dan hu li jekk titkejjel
mid-disponibbilita’ tal-Maltin ghax-xoghol, il-fatt li n-numru ta’ nies
disponibbli ghax-xoghol hu aktar minn 10,000 din fiha nnifisha hi inkoraggiment
ghal min irid jinvesti. Li mhux qed isir hu li investitur jkun imhajjar ihaddem.
Jien insostni li hafna affarijiet li qed isiru f’pajjizna llum huma fil-fatt
atti li jiskoragixxu u mhux jinkoragixxu l-holqien tax-xoghol.
Ma kull
investitur u imprenditur li titkellem illum, kollha jghidulek li m’hawn xejn li
jinkoragixxik thaddem aktar nies. Inweggha ferm meta nismaghha din ghaliex jien
qattajt hafna snin nirsisti biex ninkoragixxi l-holqien tax-xoghol u nemmen li
l-investitur Malti ghadu jiehu sodisfazzjoni li jkollu intrapriza li thaddem.
L-intrapriza imprenditarjali f’pajjizna izda qed tinqatel minn sistema zbaljata
li ma tifhimx l-importanza tal-imprendituri u ghadha tahseb biss kif issahhah
is-sistema burokratika ta’ pajjizna b’aktar awtoritajiet, aktar
regolamentazzjoni u aktar pizijiet li fl-ahhar mill-ahhar irid igorrhom
l-imprenditur. L-imprenditur Malti llum qed jahli tant u tant energija jlahhaq
mal-burokrazija esagerata u mhux qed jibqalghu l-ebda energija jahseb kif ser
ikabbar, kif ser igib aktar ordnijiet, kif ser idahhal teknologija gdida, kif
ser johloq aktar gid. Nistieden li kull min hu f’awtoritajiet li jitkellem
mal-imprendituri zghar, kbar, Maltin, barranin, godda, anitki, minn kull qasam.
Jara li l-messagg hu wiehed: halluna nahdmu.
L-industrija
Meta wiehed
jifli l-oqsma fejn jahdmu l-Maltin wiehed wkoll ikun jista’ jahseb x’policies
iridu jitfasslu biex dak li ghandna nsahhuh. Importanti hafna hu s-settur
tal-manifattura. Mhux biss ghax ihaddem hafna nies direttament izda wkoll
ghaliex minnu tigi l-esportazzjoni u l-qliegh u ta’ flus barranin tant
importanti ghall-pajjizna, izda wkoll ghax mal-manifattura jahdmu hafna negozji
ohra li jfornu l-industrija bhas-servizzi tal-port, burdnara, importaturi,
servizzi professjonali u hafna u hafna negozji ohra li jikbru jew jickienu
mas-success jew id-dghejfin tal-industrija
tal-manifattura.
Il-manifattura f’pajjizna izda tinsab fil-gwaj u s’issa
ghadu ma harigx fil-berah il-gwaj kollu. Il-manifattura fis-sena 2001 esportat
b’kollox Lm882 miljun. Is-sena ta’ qabel l-industrija esportat Lm1,072 miljun,
waqa’ ta’ Lm190 miljun f’sena. Fl-ewwel xahrejn ta’ din is-sena l-waqa’
fl-esportazzjoni kompliet b’waqa’ ohra ta’ Lm13.6 miljun. Il-waqa’
fl-esportazzjoni tirrifletti l-waqa’ fl-ordnijiet li tfisser waqa’
fl-investiment li tfisser waqa’ fl-impjiegi.
Il-fatti juru li fis-sena
l-2000 fil-manifattura kien hemm jahdmu 33,749 filwaqt li fis-sena 2001 din
nizlet ghal 31,432. Meta jonqsu l-opportunitajiet fl-industrija din tinhass
f’oqsma ohra u tirrifletti ruhha mhux biss fir-rata ta’ nies li jirregistraw
ghax-xoghol izda fit-total tan-nies qeghda, dan ghaliex l-industrija tattira
hafna zghazagh.
Noholqu x-xoghol
Ifisser li l-pajjiz irid jifli
bis-serjeta’ x’inhu jigri f’dan il-qasam. Saru hafna studji u hafna rapporti
dwar ir-ristruttura tal-industrija. Jidher izda li baqa’ hafna x’isir u li
l-ingranagg mehtieg biex naghmluha aktar facli ghall-industrija li tikkompeti,
tirbah ordnijiet godda u tigbed aktar investiment gdid, mhux hemm. Jidher li
ghadna nahsbu b’mentalita’ antika li nistghu nbieghu dak kollu li nipproducu. Ma
nistghux nahsbu biss fis-settur pubbliku u li nibqghu nsostnu l-ineficenzi li
ghandna. Irridu niddeciedu fejn nikkompetu sewwa u fejn nistghu nikkompetu mhux
qed nghinuh bizzejjed. Mhux dejjem nistghu naghmlu differenza wisq ahna, izda.
F’settur bhal tal-eletronika Malta tista’ tghin billi jkollha l-politika gusta
li tghin lill-industrija takwista ordnijiet minn kull fejn jistghu jigu bla ebda
xkiel u li tghin biex l-industrija tixtri l-materja prima minn fejn issib
l-orhos. Il-politika interna tghin ukoll biex l-industrija ma jkolliex xkiel
intern u imposizzjonijiet li jghollulha l-ispejjez u jtelfuha l-efficjenza, izda
fl-ahhar mill-ahhar jkun jiddependi hafna mis-swieq internazzjonali li ahna
m’ghandna l-ebda kontrol fuqhom. Din hi sitwazzjoni iebsa hafna ghal Malta ghax
l-esportazzjoni taghna tmur fi swieq li ahna m’ghandna l-ebda kontrol fuqhom.
L-ghazla taghna
Li ghandna kontrol hu fuq dak li jsir f’Malta.
L-industrija u kull settur tax-xoghol zghir u kbir hu importanti ghalina ghax
kull m’ghandna f’Malta hloqnih b’sagrificcji kbar. Ghalhekk importanti hafna li
l-politika nazzjonali ta’ pajjizna tkun primarjament immirata lejn x’inhu
l-ahjar biex nigbdu l-investiment, nsostnu li ghandna u noholqu aktar xoghol.
Ghax ix-xoghol ma jigix wahdu. Ix-xoghol trid toholqu. Tbghati biex toholqu izda
facli li titilfu. Meta l-affarijiet kienu sejrin tajjeb kulhadd gharef. Meta
l-affarijiet ikunu sejrin hziena bhal ma ilhom f’Malta ghal zmien twil izzejjed,
kulhadd qiesu jghoddos rasu. Illum ghandna sitwazzjoni fejn il-kapaci jridu
jinghataw l-ispazju. L-inkompetenti jridu jwarrbu. Ma ninqalghux jekk nibqghu
b’min falla.
|
