Category: Archive – 2002

Diskussjoni li
kelli dan l-ahhar haditna f’analizi ta’ kif inharsu lejn il-futur tac-civilta’
li l-aktar li naghmlu parti minnha. Dik li b’mod komuni nghidulha c-civilta’
tal-Punent. Mhux ghax kull min jaghmel parti minnha hu tal-Punent, izda ghax
l-gheruq huwa fil-fatt tal-Punent, anke jekk din ic-civilta’ tifrex mill-Amerika
ta’ Fuq ghall-Ewropa, ghall-Awstralja u ghal New
Zealand.

Il-Punent
Dak li jiddistingwi lill-pajjizi hekk imsejha
tal-Punent, huwa n-numru ta’ karatteristici partikolari. L-ewwelnett, il-pajjizi
tal-Punent, bhala medja huma ekonomikament aktar sinjuri mill-pajjizi li
flimkien jiffurmaw civiltajiet ohra. Dan anke meta dawn il-pajjizi ghaddew minn
zminijiet fejn ekonomikament ma tantx kienu sejrin tajjeb. Raguni ghala
l-ekonomiji ta’ dawn il-pajjizi ma zammewx ir-ritmu tat-tkattir tal-gid li raw
ghal snin twal hu fil-fatt karatteristika ohra tal-pajjizi tal-Punent: dik ta’
rata gholja ta’ konsum, kemm fuq skala individwali kif ukoll fuq livell
kollettiv.

Il-konsumizmu li hakem lil dawn il-pajjizi ha prijorita’ fuq
il-hila ta’ l-ekonomija ta’ dawn il-pajjizi li jinvestu u li joholqu aktar
kapacitajiet ghat-tishih ta’ dak kollu li johloq il-gid ghal futur kif ukoll
ghat-tishih tal-poter u ta’ dominanza ekonomika, politika u militari.

Karatteristika ohra hi li f’dawn il-pajjizi, ir-rata ta’ tkattir
tal-popolazzjoni hi baxxa hafna, specjalment meta din tkun imqabbla mar-rati
tat-tkattir tal-popolazzjonijiet f’civiltajiet ohra partikolarment fil-pajjizi
Islamici. Karatteristika pozittiva hi dik ta’ l-avvanz xjentifiku u tal-kapital
investit fir-ricerka. Dawn huma ragunijiet ewlenin ghalhiex il-pajjizi
tal-Punent komplew jistghanew matul is-snin. Karatteristika ohra li dahlet bhala
kumpens ghat-tnaqqis fir-rata tat-tkattir naturali tal-popolazzjoni hi dik ta’
l-immigrazzjoni. L-immigrazzjoni tat spinta lill-ekonomiji ta’ dawn il-pajjizi
ghax gabet maghha energiji godda u kapital uman. Dan kien tant mehtieg
specjalment fejn l-immigrant kien assorbit sewwa fil-kommunitajiet fejn emigra.

Dekadenza
Karatteristici ohra li fl-ahhar snin bdew jiddistingwu
ruhhom fil-pajjizi tal-Punent sfortunatament huma dawk tad-dekandenza morali u
kulturali. Meta l-argument jizvolgi dwar dan, wiehed irid jelenka kif din
id-dekadenza qed timmanifesta ruhha fil-pajjizi tal-Punent. Fost
il-karatteristici li jidhru car hemm:
ï‚· Zieda qawwija f’dik li hi dekadenza
tal-familja, bhalma hi r-rata dejjem tikber ta’ divorzji, il-legitimazzjoni,
tqala fost l-adoloxxenti, u zieda qawwija fil-familji b’genitur wiehed u
fin-numru ta’ tfal minghajr attenzjoni ta’ genituri.
ï‚· Zieda qawwija
fl-imgieba anti-socjali bhalma hi zieda fil-kriminalita’, iz-zieda fl-uzu u
t-traffikar tad-droga, zieda fil-korruzzjoni u zieda fil-vjolenza b’mod
generali.
ï‚· Waqa’ f’dak li konna nsejhulu l-“kapital socjali”, jigifieri
nuqqas fl-involviment ta’ l-individwi f’socjetajiet volontarji u ta’ assistenza
u f’partecipazzjoni kommunitarja u fuq livell lokali.
ï‚· Djufija f’dik li
tissejjah l-etika tax-xoghol: tnaqqis konsiderevoli fil-bzulija u
fir-rikonoxximent ta’ l-importanza tax-xoghol, tnaqqis fl-attenzjoni fuq il-post
tax-xoghol u tnaqqir tal-kapacita’ produttiva, u mill-banda l-ohra tishih
tal-kultura tat-tberbieq.
ï‚· Tnaqqir fir-rieda u l-kilba ghal aktar taghlim u
attivitajiet intelletwali. Dan qed jirrizulta f’rizultati skolastici ta’ livelli
baxxi f’pajjizi ewlenin bhal ma huma l-Istati Uniti, l-Ingilterra u
Franza.

Il-Futur
Ta’ sikwit naqraw u nisimghu dwar l-avvanz ekonomiku
u dak militari. L-aktar li nisimghu huma c-cifri ekonomici. Hafna drabi ma
nifhmux ghaliex ikun hemm tendenza li c-cifri ekonomici qishom jistallaw u qisu
li jsir xi jsir dawn ma jitrangawx. Ninsew hafna drabi li l-ekonomiji jiddependu
mis-socjeta’ li taghhom l-ekonomija hija l-magna. Jigifieri l-ekonomija mhux
“Il-Kollox”. Is-socjeta’ hija ikbar mill-ekonomija. Ninsew li l-ekonomiji
jirriflettu dak li jsir fis-socjeta’. M’hemm l-ebda dubbju li jekk il-pajjizi
tal-Punent mhux ser isibu tarf ta’ dawk il-karatteristici li qedghin idghajfu
c-civilta’ tal-Punent u jifnu minn gewwa l-energiji li dawn l-istess socjetajiet
jehtiegu biex jiggeneraw lilhom infushom, li l-futur tac-civilta’ tal-Punent
tkompli tmajna. Din iggib maghha wkoll tnaqqis fl-influenza u s-setgha li
l-pajjizi tal-Punent ghandhom fuq il-kumplament tad-dinja.

Il-Kumplament
tad-dinja
Diga llum qed tinhass li partijiet importani tad-dinja li fihom
jghixu miljuni kbar ta’ nies qed jifhmu li moralment m’hemm xejn x’jammiraw
fil-Punent. Anzi huma hafna dawk, specjalment f’pajjizi Islamici u f’pajjizi
Asjatici, li qed ihossuhom li moralment huma superjuri ghal dawk tal-Punent. Dan
il-fenomenu qed jirrifletti ruhu wkoll fl-istess pajjizi tal-Punent fejn
l-immigranti mhux qed jaddottaw aktar id-drawwiet u c-civilta’ tal-pajjizi li
jmorru jghixu fihom, izda qed jaghzlu li jzommu l-mod ta’ hajja, drawwiet u
valuri tas-socjeta’ tradizzjonali minn fejn ikunu emigraw. Dan il-fenomenu hu
evidenti hafna fost l-Islamici fl-Ewropa u l-Hispanics fl-Istati Uniti.

Il-Perm
Min-naha l-ohra l-gheruq tac-civilta’ li ddominat
lill-pajjizi tal-Punent ghal tant sekli li kienu msejjsa fuq religjon Kristjana
qed jitmermru hekk kif ikompli jonqos b’mod allarmanti l-proporzjon
tal-popolazzjoni fil-pajjizi tal-Punent li ghadhom izommu twemmin religjuz u li
ghadhom jiprattikaw ir-religjon Kristjana. Dan mhux argument ta’ ostilita’ lejn
religjon fundamentali tal-pajjizi tal-Punent, izda indifferenza li dejjem
tinfirex. Indifferenza li qed tnaqqar perm ewlieni u mportanti tac-civilta’
tal-Punent kif dejjem konna nafuha.

Hemm karatteristici ohra izda li
baqghu sodi hafna u li jorbtu flimkien il-mod kif in-nies fil-pajjizi tal-Punent
jifhmuha. Dan hu t-twemmin fil-liberta’, fid-demokrazija, fl-individwalizmu,
fl-egwalita’ quddiem il-ligi u fis-sahha tal-ligi, il-kostituzzjonalizmu u
d-dritt tal-proprjeta’ privata.

X’inhu jsir
Hu f’dan l-isfond li
wiehed irid jifhem ghaliex dawk li jikkmandaw fil-pajjizi dominanti tal-Punent,
kemm dawk ta’ l-Amerika ta’ Fuq kif ukoll dawk Ewropej, qedghin jistinkaw tant
biex isahhu l-istituzzjonijiet primarji li jghaqqdu flimkien il-pajjizi li
jaqghu fl-isfera tal-Punent. Sa ftit tas-snin ilu, t-theddida tal-gwerra
min-naha ta' l-Unjoni Sovjetika kienet izzomm lil dawn il-pajjizi bhal qisu
migbura u maghquda flimkien. It-theddida tal-gwerra u l-firda idjologika
fid-dinja kienet isservi bhala l-istruttura ta’ l-ghaqda. Mhux hekk izda wara
l-waqa’ tal-hajt ta’ Berlin. Hu ghalhekk allura li l-karatteristici tat-tmermir
ta’ l-ghaqda fost il-pajjizi tal-Punent li kien ilhom diga jimmanifestaw ruhhom
minn zmien twil qabel il-waq’ tal-hajt ta’ Berlin, issa accelleraw l-impatt
taghhom. Wiehed jifhem ghalhekk ghaliex ukoll il-mexxejja tal-Punent f’dawn
l-ahhar snin kattru l-isforzi taghhom biex jinghataw hajja mill-gdid
l-organizzazzjonijiet li kienu jservu ta’ ghaqda fost il-pajjizi tal-Punent.
Hawn wiehed jifhem l-isforzi kbar li saru biex titkattar u titwessa n-NATO li
tigbor flimkien il-pajjizi taz-zewg nahat ta’ l-Atlantiku. Nifhmu wkoll
l-energija kbira li ntefghet mill-kapijiet tal-pajjizi ewlenin ta’ l-Ewropa biex
titwessa u tissahhah l-ghaqda fost il-pajjizi ta’ l-Ewropa li jhaddnu t-twemmin
ibbazat fuq il-liberta’, id-demokrazija u l-kostituzzjonalizmu. Nifhmu ghaliex
dan l-entuzjazmu kollu dwar it-tkattir ta’ l-Unjoni Ewropea li se jkun
issigillat f’April li gej f’Ateni.

Id-dinja qed ticcaqlaq u qed jittiehdu
pozizzjonijiet biex l-izviluppi jsiru b’mod determinat umhux jithalla aktar ghal
rihu, jew jithalla f’idejn min mhux obligat jaghti rendikont. Pajjizna hu zghir
wisq biex jiddetermina jew jiddetta. Aktar iva milli le, irid isegwi dak li jsir
madwarna, jippartecipa kemm jista u fejn jista, u jiddeciedi b’intelligenza
x’inhi l-ahjar ghazla. Ahna wkoll wara kollox naghmlu parti minn din id-dinja li
qed tinbidel.

L-istrutturi ta’ hafna intraprizi Ewropej huma
f’sitwazzjoni fejn difficli ferm li jnaqqsu l-ispejjez, anzi ghandhom
sitwazzjoni fejn infieq importanti, l-aktar dak fuq pagi u salarji, jibqa jitla,
kwazi awtomatikament, irrispettivament minn dak li jkun qed isir fis-suq u
rrispettivament minn dak li jkun qed jigri lill-profitti ta’ l-intraprizi.
Il-profitti ta’ l-intraprizi huma l-indikatur l-aktar importanti li jispjega
jekk ekonomija tas-suq tkunx ghaddejja minn fazi tajba jew le. Jigri li meta
l-livell ta’ profitti jkun konsistentement qed jitnaqqar, il-programmi ta’
ristruttura ta’ l-ekonomija ma jkunux jistghu jahdmu ghaliex l-intraprizi ma
jkollhomx minn fejn isostnu l-bdil ta’ l-istrutturi li ghandhom. Dan li jfisser
ristruttura; mhux sempliciment pinzellata, izda tibdil fl-istruttura ta’ negozju
li bil-fors jirrikjedi investimenti sostanzjali kemm f’dak li huwa apparat kif
ukoll f’dak li hu tahrig ta’ haddiema, tibdil tas-sistemi ta’ produzzjoni, bejgh
u marketing, u hafna drabi wkoll tibdil fl-istrategija ekonomika ta’ intrapriza.

Infieq Pubbliku

Meta l-intrapriza ma jkollhiex fondi bizzejjed
ghal dan it-tip ta’ investiment, ikollhom jidhlu l-awtoritajiet pubblici, biex
taht skema jew ohra jipprovdu l-assistenza u l-fondi pubblici. U hawn hi
l-kontradizzjoni li tezisti f’hafna pajjizi Ewropej: l-ewwel jghabbu
l-intraprizi b’hafna burokrazija zejda, compliance costs, taxxi u pizijiet ohra,
li flimkien mar-rigidita` tas-suq tax-xoghol u l-kundizzjonijiet, kultant bla
sens, li jghabbu it-trade unions meta jaghmlu talbiet li f’sens ekonomiku ftit
jaghmlu sens, jaghmluha kwazi mpossibbli li l-intraprizi jaghmlu profitt.
Imbaghad, meta n-nuqqas ta’ profitt ta’ l-intraprizi jwaqqa’ l-GDP nazzjonali
lura, u l-ekonomija minflok titkattar, tibda tickien, iqum is-soltu paniku ghax
jibdew l-gheluq tal-fabbriki u l-intraprizi, jibda tiela’ l-qghad u l-ministri
tal-finanzi, u fil-kaz ta’ l-Unjoni Ewropeja, il-Kummissjoni Ewropeja, tibda
tivvota aktar fondi biex tigi mghejjuna l-intrapriza.

U hawn jibda
c-cirku vizzjuz: aktar infieq pubbliku, infieq li hafna drabi ma jsirx sewwa
ghax isir skond kif jidhrilhom il-burokratici u mhux kif tesigi l-intrapriza,
il-gvernijiet jaqghu fil-budget deficits, imbaghad tibda s-sensiela ta’ zidiet
fid-djun nazzjonali, sakemm kulhadd jinduna li hemm bzonn li nrossu c-cinturin
ha nsewwu l-budget deficits. Kif tibda l-awsterita`, tkompli titgharraq
l-intrapriza, biex imbaghad, wara li l-politici jindunaw li jkunu baswru kollox,
jergghu jduru fuq l-intrapriza u jibdew jaraw x’jistghu jaghmlu biex jergghu
jaghtuha spinta halli l-ekonomija tikber. Imbaghad, jibdew jitkellmu l-ministri
tal-finanzi u jghidu li biex jitfejjaq il-budget deficit u biex jitnaqqas
id-dejn nazzjonali, bil-fors li l-ekonomija trid tikber b’rata qawwija halli
jonqos il-qghad, jizdiedu l-profitti, il-gvern ikunu jista jdahhal aktar,
jispiccaw id-deficits u jsiru s-surpluses li wahidhom iwaqqghu id-dejn
nazzjonali. L-ewwel ross, ghabbi u sallab, imbaghad iftah ghax
stagnajna.

U f’Malta wkoll

Storja ta’ l-Ewropa din! Fejn
is-sistemi li nbnew huma rigidi, huma mfassla minn burokratici u akkademici li
jahsbu li l-intrapriza hi xi bir ta’ flus bla qiegh. U li jemmnu li jekk tiehu
hsieb li l-istrutturi huma tajbin, li d-drittijiet ta’ kulhadd huma mharsa, li
kulhadd qed jiehu l-akbar bicca possibbli mill-kejk nazzjonali u li fil-pajjiz
jezistu l-ahjar servizzi, allura kollox sew. Jinsew li fl-ekonomija moderna,
l-flus ma jikbrux fuq is-sigar u l-manna mis-sema ma taqa’ qatt. Jinsew li
l-produzzjoni nazzjonali trid tigi l-ewwel mill-intrapriza, kemm dik li hi kbira
kif ukoll dik li hi zghira, u li l-intrapriza fl-ekonomiji moderni hi intrapriza
privata. U m’hawn l-ebda imprenditur privat li se ggieghlu bil-fors jinvesti u
jkabbar jekk ma jkollux tama li se jaghmel profitt u li jzid il-profitt.

Meta l-imprenditur, li jaghmel l-investimenti diretti u li johloq
ix-xoghol u jkattar il-gid, jaqta nifsu, jitwieldu dawk in-negozji li l-qliegh
jaghmluh bi ftit produzzjoni ghax jivvintaw servizzi finanzjarji li b’mod
intelligenti jqallghuhom il-flus ghas-skapitu ta’ min il-flus irid johrog
l-gharaq biex jaqlaghhom. Dan hu li rajna jsir f’dawn l-ahhar snin f’hafna
ekonomiji Ewropej, fejn il-cowboys tal-finanza stanew u hafna intraprizi,
l-aktar proprjetarji ta’ intraprizi zghar, tkissru. Ir-raguni ewlenija hi, li
fl-ekonomiji Ewropej ghadha ma dahlittx il-mentalita’ li tirrenja fl-Amerika, li
qabel ma tikolha trid l-ewwel taqlaghha. Ghadha ma dahlittx il-mentalita` li
l-isforzi kollha jridu jkunu l-ewwel u qabel kollox immirati biex l-intrapriza
tfendi u konsistentement ikollha l-kapacita` li tkabbar, tirristruttura u tibqa
persistentement kompetittiva. Ghadha ma dahlittx il-mentalita` li hu t-tkattir
tal-gid li jigi biss minn intrapriza kompetittiva li hu l-aqwa garanzija
ghall-kundizzjonijiet tax-xoghol dejjem ahjar, ghal servizzi socjali dejjem
aggornati u ghal serhien ta’ mohh kemm f’dak li hu stabilta` ta’ mpjiegi, kif
ukoll stabilta` ekonomika.

Fil-kaz ta’ Malta, dan kollu ghixnieh matul
dawn l-ahhar snin u l-budget li habbar il-gimgha l-ohra l-Ministru tal-Finanzi,
ma werhiex ezattament it-triq li twassalna ghall-bidla li pajjizna ghandu bzonn.
X’hin taghsar il-150 pagna tad-diskors tal-Budget, id-direzzjoni tibqa’ ma
ssibhiex.

Il-bidla li tenhtieg

Ma jistax ikun li wiehed jaqbel ma’
din l-analizi reali ta’ kif jahdmu l-ekonomiji moderni, imbaghad jinkiteb
diskors tal-Budget, fejn jinghata sfog ghal hafna kummenti politici li mhux
f’posthom fid-diskors ekonomiku ewlieni tal-gvern tal-gurnata u jsir kliem u
jinhlew pagni li jwebblu li l-gvern tal-poplu ghad ghandu l-funzjoni l-antika li
joqghod iqassam ic-cejca. Jew li tibqa’ tinghata l-impressjoni li l-gvern,
bhas-serduq li jidden fil-ghodu ghadu mwebbel li hu, bil-hila tieghu, itella’
x-xemx fis-smewwiet. Dan minflok li ssir dikjarazzjoni cara li r-rwol ta’ gvern
modern fl-ekonomija huwa li jara li l-intrapriza ghandha dawk il-facilitajiet
kollha u l-opportunitajiet kollha biex tiffaccja s-swieq, kemm lokali u aktar u
aktar barranin, b’sahha kompetittiva. Meta jien ghidt li l-Budget 2003 kellu
jkun aktar kuragguz, dan hu li ghidt.

Flessibilita`

Dan l-imbierek
pajjiz zghir taghna hu miftuh wisq ghall-irwiefen ekonomici li jigu minn barra,
u li fuqhom m’ghandna ebda kontroll, u ahna, bhala wahda mill-aktar ekonomiji
miftuhin fid-dinja, irridu bil-fors nibqghu, l-ewwel u qabel kollox,
konsistentement kompetittivi. Dan hu l-messagg li rridu nghaddu lin-nies u mhux
noqghodu ngennuhom b’hafna frazijiet politici li ma jfissru xejn.

Il-bazi
tal-kompetittivita` hija il-flessibilita`. Fil-kaz ta’ Malta, fejn ir-rizors
ewlieni taghna huwa x-xoghol, dan ifisser aktar flessibilita` fil-kamp
tax-xoghol. Flessibilita` ma jfissirx, kif kull darba jippruvaw jispjegawha
certi nies, it-tkeccija ta’ haddiema mill-post tax-xoghol. Flessibilita`
fil-kamp tax-xoghol fil-kaz ta’ Malta, l-anqas ma tfisser li nkeccu n-nies minn
mal-gvern biex dawn isibu xoghol fil-privat. U l-anqas ma tfisser li l-fabbriki
jzidu u jnaqqsu n-nies skond id-domanda ghall-prodotti
taghhom.

Flessibilita` fil-kamp tax-xoghol tfisser li l-pajjiz ikollu
dawk l-istrutturi li jaghmilha possibbli li haddiem, minghajr ma jitlef id-dhul
li jsostnilhu l-livell ta’ hajja li hu jkun jimmerita, jkun jista jibdel
l-impjieg kemm fl-intrapriza tieghu stess, kif ukoll minn intrapriza ghall-ohra.
Il-qofol ta’ dan kollu hu sistema ta’ tahrig kontinwu estensiv f’livelli hafna
ghola minn dawk li ghandna f’pajjizna llum. L-idea ta’ a job for life m’ghadhiex
tghodd ghaz-zminijiet tal-lum. Fil-kaz ta’ pajjizna saret ingusta li ghal bicca
l-kbira tal-haddiema li jahdmu fis-settur privat dan hu fatt accettat, u ghal
ohrajn li jahdmu fis-settur pubbliku, din qisha xi daghwa. L-impressjoni hi li
anke mexxejja tal-haddiema, mas-settur privat jitkellmu mod, u mal-haddiema
tas-settur pubbliku mod iehor. Din hi mentalita` Ewropeja.

Illum
l-esigenzi ta’ ekonomija moderna jesigu li jkun hemm dawk l-istrutturi li
jaghmluha possibbli li hekk kif post tax-xoghol ikun irid jibdel biex jibqa
aktar kompetittiv, in-nies tax-xoghol ikunu jistghu jghaddu, jew f’pool ta’
tahrig li izommilhom il-livell ta’ l-ghixien taghhom sakemm jidhlu f’xoghol
iehor jew f’pozizzjonijiet ohra, jew, permezz ta’ sistemi ta’ assistenzi u
agevolazzjonijiet fiskali, l-imprenditur ikun assistit halli ma jikkawzax
tbghatijiet lin-nies hekk kif intrapriza tkun qed tirristruttura. Meta s-sistemi
jahdmu tajjeb u mprenditur ma jhossux li hu mfixkel u mghobbi wisq
b’tassazzjonijiet u burokraziji zejda, hu jkun instigat li jahli l-energija
kollha tieghu, biex ikabbar is-swieq u jizviluppa t-teknologiji u l-istrutturi
li jhaddem. B’dan il-mod, il-gid jitkattar u l-opportunitajiet jinholqu
kontinwament biex b’hekk is-sitwazzjonijiet tad-disimpjieg strutturali jkunu
biss ghal perjodi qosra. Malta ma tistax tibqa bl-istrutturi tal-bierah jekk
trid tirbah il-problemi tal-lum u tal-futur.

Tkattir
tal-gid

Strutturi li jghinu biex ikun hemm aktar flessibilita` fil-kamp
tax-xoghol huma l-ahjar garanzija kontra l-qghad u favur it-titjib
tal-kundizzjonijiet tax-xoghol u s-salarji fl-ambjent ta’ ekonomija moderna.
Mhux ir-rwol tal-gvernijiet li jimponu u jaghmluha tal-benevolenti. Ir-rwol
tal-gvern illum huwa li jara li hemm sistemi li jahdmu u li jinkoraggixxu
z-zieda fl-investiment dirett, kemm minn sorsi lokali kif ukoll minn barra
l-pajjiz, li jkun hemm is-sistemi li jizguraw li r-rizorsi ekonomici ma jkunux
imxekkla halli jkunu jistghu jintuzaw fejn hu ta’ l-aktar gid ghal kommunita`. U
fuq kollox li jkun hemm dawk l-istrutturi u incentivi li jaraw li l-pajjiz ma
jaqax lura fil-glieda kontinwa ghat-thaddim ta' teknologiji godda u sistemi ta’
organizzazzjoni u mmaniggjar dejjem aktar efficjenti. Dan hu l-kejl li bih
irridu nkejjlu l-proposti li ghamlilna l-gvern. Dan hu l-kejl li fuqu,
fl-opnijoni tieghi, ghandhom ikunu bbazati l-proposti tar-raprezentanti
tas-sidien u tal-haddiema.

Unjoni Ewropeja, iva jew le, Malta trid
bil-fors tikkompeti fis-swieq internazzjonali jekk trid li l-gid taghha jibqa
jitkattar. Hu l-gid biss li jiggarantixxi aktar servizzi socjali, penzjonijiet
ahjar, sistema tas-sahha efficjenti u mpjiegi aktar stabbli. Is-suq Ewropew, li
dalwaqt isir suq ta’ aktar minn 500 miljun ruh, hu zgur li ser jibqa s-suq
ewlieni li fih l-intraprizi Maltin iridu jikkompetu. Suq li lejh qed jersqu
intraprizi li gejjin minn pajjizi fejn l-istruttura ta’ l-ispejjez taghhom hi
hafna inqas minn dik ta’ Malta.

Jekk irridu nkattru l-gid, irridu
bil-fors nikkompetu bis-sahha f’dan is-suq. Is-sigriet ta’ dan kollu huwa
kompetittivita` u flessibilita`. J’Alla fid-dibattitu twil dwar il-Budget,
il-kelliema taz-zewg nahat jitkellmu aktar dwar dan milli jinhlew
fit-trikkitrakki politici li lill-pajjiz mhu qed jaghmlulu l-ebda
gid.

Rata ta’ Tkattir
L-ekonomisti Ewropej illum qed iharsu lejn
il-futur immedjat ta’ l-ekonomija Ewropeja b’anqas entuzjazmu milli kellhom sa
ftit tax-xhur ilu. Fil-fatt mhux qed jeskludu li l-ekonomija Ewropeja taqa’
f’ricessjoni u tghaddi minn perjodu fejn il-prezzijiet u l-produzzjoni jkomplu
jissabbtu. L-ahjar pronostiku hu dak ta’ tkattir ta’ l-ekonomiji Ewropej b’rata
ta’ 1% jew inqas sa l-ahhar tas-sena 2002 u b’tama li fis-sena 2003 l-ekonomija
jikbru b’rata massima 2.4%, fejn ukoll dawn ir-rati qed jitqiesu bhala
ottimisti.

Importanti ghal Malta li fil-Budget ghas-sena 2003,
it-targets u l-projections li fuqhom qed jahdem u jaspira il-Ministru
tal-Finanzi m’humiex marbuta ma’ prospetti li hargu f’April li ghadda izda fuq
dawk aktar realistici li hargu issa. Il-gimgha l-ohra attendejt l-Assembleja
Generali ta’ l-Organizzazzjonijiet Nazzjonali li jirraprezentaw lis-self
employed u n-negozji z-zghar fil-pajjizi membri ta’ l-Unjoni Ewropea u f’dawk,
li skond Brussell, huma lesti ghas-shubija.

F’din il-laqgha inghatat
analisi dettaljata ta’ l-inkwiet li qed jiffaccjaw l-ekonomiji Ewropej llum.
Jien ippartecipajt fil-Workshop dwar l-izviluppi fl-ekonomiji Ewropej u kif dawn
qed jolqtu lin-negozji z-zghar (il-UEAPME). L-organizzazzjonijiet prezenti,
fosthom il-GRTU ta’ Malta qablu fuq numru ta’ mizuri li jridu li l-Kummissjoni
Ewropea tiehu biex titranga l-ekonomija Ewropea u, fuq kollox, biex jiehdu
ir-ruh in-negozji z-zghar, dawk li issa qed jissejjhu “s-sinsla ta’ l-ekonomija
Ewropeja”. Tajjeb li l-Ministru John Dalli qabel jaghmel l-ahhar irtokki ghal
Budget 2003 li jinnota x’qed jghidu l-ekonomisti Ewropej u r-raprezentanti
tan-negozji z-zghar. Dan hu li hareg minn din id-diskussjoni fi
Brussell.

Stagnar
L-ekonomiji Ewropej qed ibghatu minn dawn
il-problemi:
ï‚· Domanda baxxa kawzata minn waqa fin-nefqa fuq konsum privat,
fuq l-investiment u fl-infieq pubbliku
ï‚· Waqa qawwija fil-prezzijiet ta’
l-ishma b’rizultat li tnaqqar il-purchasing power ta’ hafna nies u hafna negozji
u gie ikkawzat telf finanzjarju ghal hafna intraprizi li raw l-assi taghhom
jitmermru u jwaqqghulhom lura l-prezzijiet taghhom
ï‚· Rati ta’ l-imghax
gholjin meta mqabblin mar-rata tat-tkattir fil-produzzjoni
ï‚· L-ekonomiji
tal-pajjizi l-kbar Ewropej m’humiex f’pozizzjoni li jhaddmu inizjattivi ta’
ghajnuna lill-intraprizi minhabba id-deficits strutturali kbar li ghandhom. Meta
l-kbar jaqghu lura jigbdu maghhom l-ekonomiji z-zghar.
ï‚· Iz-zieda sostanzjali
fin-numru ta’ nies bla xoghol fl-Ewropa qed ikompli jnaqqas id-dhul ta’ flus
ghas-settur pubbliku filwaqt li jizdied l-infieq pubbliku u jkompli jgharraq
il-problemi ta’ budget deficits f’hafna pajjizi

Nuqqas ta’
fiducja
Illum fl-ekonomiji Ewropej hemm element ta’ incertezza u nuqqas ta’
fiducja kawzat minn:
ï‚· Incertezza dwar kif ser imorru l-affarijiet fis-swieq
ta’ l-ishma
ï‚· Incertezzi kbar minhabba l-kwistjoni ta’ l-Iraq, u marbuta ma’
din l-incertezza huma dik dwar il-prezzijiet taz-zejt u l-konsegwenzi ta’ dan
fuq in-negozji
ï‚· Problemi ta’ infieq pubbliku biex jithaddmu l-programmi li
gew mifthema f’Lisbona f’Gunju 2000 li suppost li kienu mmirati biex l-Ewropa
taghlaq il-gap ekonomiku bejnha u bejn l-Amerika
ï‚· L-incertezzi dwar
l-implimentazzjoni tal-Pjan ta’ Stabbilta’ u Tkattir (dak li Romano Prodi sejjah
stupidu). Dan il-Pjan jimponi fost affarijiet ohra, ir-rata ta’ inflazzjoni
accettabbli u l-qies tad-deficit pubbliku bhala proporzjon
tal-GDP.

Problemi Strutturali
L-ekonomiji Ewropej (jikkonsla John
Dalli b’din) ghandhom problemi mill-kbar kawza tal-costs gholjin wisq
(prezzijiet ta’ servizzi, compliance costs u spejjez amministrattivi) li qed
joholqu problemi kbar biex l-intraprizi, kemm pubblici kif ukoll privati,
jsostnu l-profitti taghhom, izidu l-investiment u joholqu x-xoghol. Ir-rizultat
hu li l-problema tad-deficits nazzjonali ma jistghux jitrangaw b’ekonomija li
mhix tespandi u tikber. Il-problemi ewlenin li jezistu fil-pajjiz ta’ l-Unjoni
Ewropea huma:
ï‚· Deficits strutturali fil-Budgets tal-pajjizi l-kbar membri
ta’ l-Unjoni Ewropeja u maghhom ukoll ta’ dawk maghzulin biex jidhlu
ï‚·
Stagnar fis-suq tax-xoghol fejn tezisti rezistenza ghar-riformi li jridu jsiru u
fejn tezisti rezistenza ghad-dhul ta’ haddiema minn imsiehba godda fl-Unjoni
Ewropeja
ï‚· In-nuqqas ta’ progress fil-liberalizzazzjoni tas-servizzi pubblici
(trasport, posta, energija)
ï‚· Diffikultajiet fl-implimentazzjoni ta’ dak li
gie mifthiem biex jithaddem is-Suq Wiehed Intern Ewropew, l-aktar fejn ghandu
x’jaqsam ma’ tenders pubblici, is-suq finanzjarju u s-sistemi
tat-tassazzjoni.

Thaddim ta’ Politika Ekonomika
Mit-tfassil ta’
policies ghat-twettieq taghhom hemm differenza kbira. Dawk li jistudjaw xi jsir
fl-Unjoni Ewropeja aktar jaraw x’jinkiteb u milli x’jitwettaq. Hawn jezistu
diffikultajiet kbar, fosthom:
ï‚· Nuqqas ta’ poter min-naha ta’
l-istituzzjonijiet Ewropej biex jitwettqu l-programmi ta' riformi strutturali li
jridu jsiru u li dwarhom ftehmu l-kapijiet tal-gvernijiet Ewropej f’Lisbona
ï‚·
Il-kontinwazzjoni ta’ impozizzjoni ta’ regolamenti inefficjenti u burokratici
mfassla fuq livell Ewropej f’oqsma bhal l-ambjent, protezzjoni tal-konsumatur,
drittijiet tal-haddiema, fost ohrajn, minghajr ma tinghata kaz tal-piz
amministrattiv u d-disincentiva li qed tinholoq fost l-intraprizi
ï‚·
L-oppozizzjoni qawwija min-naha tat-trade unions Ewropej ghar-riformi
strutturali li jridu jsiru, specjalment fis-settur fejn hemm impjiegi li jahdmu
fuq mekkanizmi awtomatici bhal ma hemm fis-settur pubbliku
ï‚· Il-problema li
diversi pajjizi membri ta’ l-Unjoni Ewropeja huma aktar interessati li
jiddefendu l-interessi partikolari taghhom milli jaraw li l-ekonomija Ewropeja
tikber ghal gid ta’ kulhadd.

l-Impatt fuq l-Intraprizi z-Zghar
Dan
kollu jinkwieta bil-kbir lill-mexxejja tas-sidien tan-negozji z-zghar. Dawn
l-intraprizi qed jiffaccjaw dawn il-problemi:
ï‚· Diffikultajiet biex isibu
haddiema kwalifikati minhabba d-deficit fl-edukazzjoni vokazzjonali
ï‚·
Problemi marbuta mad-diffikultajiet biex isibu l-finanzjament mehtieg fejn
il-banek u l-istituzzjonijiet finanzjarji aktar huma interessati fin-negozji
l-kbar milli fiz-zghar
ï‚· Il-cost esagerat ta’ l-implimentazzjoni
tal-compliance costs u l-impozizzjonijiet amministrattivi li proporzjonalment
l-aktar lill-intraprizi z-zghar
ï‚· L-izvanatagg relattiv tal-pizijiet
tat-taxxi fuq in-negozji z-zghar li ma jaghmlux distinzjoni bejn intraprizi
zghar u intraprizi kbar
ï‚· L-izvantaggi li jbghatu minnhom b’mod partikolari
l-intraprizi li l-aktar li jhaddmu nies minhabba l-pizijiet kbar ta’ nfieq kbir
iehor li mhux ta’ pagi u gejn minn impozizzjonijiet u obbligi imposti
ï‚·
L-infieq dejjem jizdied ta’ konsulenti, accountants, avukati etc. li qed dejjem
ikun mehtieg minhabba l-komplikazzjonijiet ikkawzati minn regolamenti
burokratici.
ï‚· L-ammont esagerat ta’ inspectors li jsiru wara n-negozji
z-zghar, min ghal haga u min ghal ohra

Soluzzjonijiet
Is-sidien ta’
negozji z-zghar fl-Ewropa jridu jaraw titwettaq riforma shiha fil-Programm ta’
Stabbilta u Tkattir biex filwaqt li jkomplu jintlahqu l-ghanijiet li l-membri
ta’ l-Unjoni jfejjqu l-Budgets strutturali taghhom li huma l-htija ta’
instabbilta’ monetarja, nuqqas ta’ kompetittivita’, hela u inefficjenza ma
tinholoqx sitwazzjoni fejn l-ekonomiji l-kbar bhall-Germanja, jkollhom
mill-ewwel jingibdu lura hekk kif jibdew jaqdfu l-quddiem ghax il-kriterji skond
dan il-Patt huma dojoq wisq. Meta l-ekonomiji l-kbar ikunu mrazzna
burokratikament dawn iwaqqghu lura l-ekonomiji l-ohra. Bhalissa hekk qed isir
ghaliex l-ekonomija Germaniza u dik Franciza qed jingibdu lura hekk kif jidhru
li ser jibdew jirrankaw.

Importanti f’dan il-kuntest li l-process ta’
tkabbir fl-Unjoni jitkompla u ma jkunx hemm aktar tkarkir dwaru. Dan ghalhiex
it-twessiegh tas-suq Ewropew johloq dawk l-opportunitajiet u dawk l-isbokki biex
jinfirex l-investiment, jitwessa s-suq tax-xoghol, jinfirxu l-finanzi u li
b’hekk jinholqu opportunitajiet godda ghal zvilupp u tkattir
ekonomiku.

Bidliet Strutturali
Biex dan isir izda jridu jitwettqu
l-bidliet strutturali fosthom:
ï‚· Aktar liberalizzazzjoni tas-suq
tax-xoghol
ï‚· Tnaqqis bil-kbir tal-pizijiet burokratici li hemm fuq
l-intraprizi
ï‚· Tnehhija tar-restrizzjonijiet li jcahhdu it-thaddim tas-suq
hieles wiehed Ewropew (l-Internal Market)
ï‚· Aktar riformi biex ikunu
liberalizzati s-swieq ghas-servizzi pubblici (trasport, energija,
posta)

Jissahhu z-Zghar
Fl-ewropa baqa hafna xi jsir biex ikun hemm
politika effettiva li tagevola lill-intraprizi z-zghar. Ghalhekk is-sidien
tan-negozji z-zghar qed jitolbu:
ï‚· Incentivi fiskali biex itaffu l-infieq
zejjed minhabba pizijiet burokratici
ï‚· Helsien minn certi hlasijiet
burokratici li m’ghandhomx ikunu xorta ghal intrapriziz kbar u ohrajn zghar
ï‚·
Aktar ghajnuna fit-tahrig u introduzzjoni ta’ skemi li jkattru l-employability u
jwessghu is-suq tax-xoghol
ï‚· Aktar u aktar sforzi biex dak li ntrabtu mieghu
l-gvernijiet Ewropej fic-Charter tan-Negozji z-Zghar ikun imwettaq
ï‚· Aktar
incentivi biex iz-zghir izomm dak li jaqilghu ghaliex ghalihom hu s-sors
finanzjarju ewlieni ghal investiment u t-tkabbir.

Halluna
Nahdmu
Il-messagg taz-zghir bhal f’Malta hu wiehed: Halluna Nahdmu.
L-energija tas-self employed u tal-proprjetarji tan-negozji z-zghar, l-aktar ta’
dawk fosthom li ghandhom zghazagh hi kbira. Izda l-pizijiet huma kbar hafna.
Tajjeb li John Dalli dan jiftakru. Tajjeb li jiftakar ukoll li hekk kif nersqu
lejn l-Ewropa naraw li niehdu t-tajjeb u mhux nassorbu l-ghawg u
l-morr.

Inkonsistenti
In-nies, u mhux biss
dawk li ma jifhmux, izda wkoll periti ta’ esperjenza, jghidulek li problema
ewlenija hi l-inkonsistenza li biha timxi l-MEPA. Hadd ma jifhem kif fl-istess
zona bini jitla’, iehor le, wiehed jgholli, l-iehor jinzamm, wiehed jikser
il-ligi u jithalla sfaccatament u lill-iehor isalbuh. Ftit huma dawk li jemmnu
li l-MEPA hi accountable ghal xi hadd. Kulhadd stghageb, per ezempju, meta sema’
lill-Prim Ministru jghid fuq it-TV li huwa wkoll jiddejjaq kull meta jghaddi
mix-Xatt tal-Belt u jhares lejn il-Birgu u jara dik il-porkerija ta’ bini li
tiela’ u li ser ikerrah ghal dejjem wahda mill-isbah xenarji li ghandha Malta,
izda li hu bhala Prim Ministru ta’ pajjizna, ma jista jaghmel xejn. Kulhadd
l-istess reazzjoni kellu: jekk Prim Ministru ma jista jaghmel xejn biex igieghel
lill-MEPA twaqqaf l-gharukazijiet anke meta kulhadd hu ta’ fehma wahda: gvern,
oppozizzjoni, ambjentalisti, kommunita’ lokali u pubbliku in-generali, allura
min jista ghal dawn l-allat tal-MEPA?!

Min jappuntahom
In-nies
jistaqsu: lill-Awtorita’ min jappuntaha? Lil min huma accountable n-nies ta’ fuq
il-Bord ta’ l-Awtorita’? Ic-Chairman min jahtru? Kemm hu involut il-poplu f’dawn
l-ghazliet? Kemm hu nvolut il-Parlament? Kemm huma nvoluti l-imsiehba socjali?
X’arroganza assoluta hi li gvern (u anke oppozizzjoni) jaghzlu nies bla hadd ma
jaf min huma? X’ kwalifili ghandhom? U fuq kollox, lejn min huma accountable?
Jien ma rrid nitfa dell fuq hadd, imma ghalija la ma ndahaltx xejn anqas
bl-aktar mod remot fid-decizjoni ta’ l-ghazla, jien ma nhossx li b’xi mod xi
hadd fuq l-Awtorita’ jirraprezentani. Din hi xi haga li zgur trid tinbidel
f’demokrazija bhal taghna. Ma jistax ikun li l-ghazliet ta’ nies li huma tant
importanti ghal dak li jigri lil pajjizna, mhux ghal-lum, izda ghal dejjem,
jkunu l-ghazla privileggjata ta’ xi Ministru jew ta’ xi nies wara l-kwinti.
Il-process ta’ l-ghazla ghandu jinbidel.

Nibdew bic-Chairman: dan ghandu
jkun persuna li tidher li hi kwalifikata u tidher li hi ghandha r-rispett ta’
kulhadd. Qabel issir l-ghazla ghandu jinharaeg avviz lill-korpi kollha,
organizazzjonijiet, Kmamar t’esperti, assocjazzjonijiet, Kunsilli u s-Socjeta’
Civili biex jaghmlu r-rakkomandazzjonjiet u jressqu l-ismijiet. Kummissjoni ta’
esperti immexxija mill-President ta’ Malta, simili ghall-Kummissjoni dwar
il-Gustizzja, imbaghad taghmel l-ghazla u l-President ta’ Malta jappunta. Le,
mhux il-Parlament. Il-Parlament Malti hu l-aktar post demokratiku fejn issir
l-ghazla, izda mhux l-aktar post tekniku u zgur mhux l-anqas pregudikat.
Kummissjoni Nazzjonali maghzula bir-reqqa tkun anqas suggetta ghas-suspett u
ghalhekk ikollha aktar fiducja tan-nies u l-ghazla ghalhekk tkun aktar
accettabbli u tigbed l-ghola rispett.

Jista jsir l-istess ghall-membri
l-ohra kollha ta’ l-Awtorita’. Jista izda jkun hemm ghazla mod iehor billi kull
settur rapprezentat fuq l-Awtorita’ jkun nominat direttament min korpi
kostitwiti u mis-socjeta’ civili jew ambjentalisti, kamra tal-periti, etc… skond
il-kaz. L-ghazliet ghalhekk ikunu accountable. Illum hemm nies jirraprezentaw
lill-kummerc, per ezempju. Min huma dawn? Min ghazilhom? Lil min huma
accountable? Mhux bilfors lil Ministru li appuntahom allura jaghtu kaz l-aktar.
Dawn in-nies ghandhom fl-ewwel stadju jkunu, per ezempju, fil-kaz tal-kummerc u
ekonomija, nominati wara sejha apposta, mill-ghaqdiet kollha tal-kummerc, u mhux
min wara l-kwinti.

Sistema gdida
B’mod apert ghandhom jiltaqghu
l-ghaqdiet rikonoxxuti f’assembleja, u flimkien jaqblu, u jekk hemm bzonn
jivvutaw, ghall-persuna li tirraprezenta s-settur taghhom. U l-persuna maghzula
trid tibqa accountable lill-Assembleja li tkun ghazlitha u tibqa responsabbli li
tirraporta lill-istess Assembleja u li tirreferi lilha fuq kwistjonijiet
importanti u ta’ principju u ta’ mportanza nazzjonali.

L-ebda membru
tal-Awtorita’ ma ghandu jhossu li hu ma jirraprezenta lil hadd u ghalhekk ghandu
d-dritt jaghmel li jidhirlu, jivvota fis-sigriet kif jiddeciedi hu wahdu, bla
ebda obligu li jaghti rendikont ta’ ghemilu lil xi hadd jew li jiehu parir ta’
xi hadd.

Din is-sistema ghalhekk tkun tghodd ghal kull nominazzjoni fuq
l-Awtorita’. L-ambjentalisti fl-Assembleja taghhom, jaghzlu taghhom, bhal ma
jaghmlu tal-Kummerc, l-istess it-teknici, l-istess in-nies ta’ l-Awtorita’
stess, l-istess il-Kunsilli Lokali, l-istess is-Socjeta’ Civili u l-istess ukoll
il-Partit fl-Oppozizjzoni – kull settur li dwaru jaqbel il-Parlament li ghandhom
ikunu raprezentati fuq l-Awtorita’. U mhux kell persuna tkun tista’ tintghazel.
Jinkitbu wkoll il-kriterji li jidentifikaw il-kredibilita’ u s-serjeta’ ta’ dak
jew dik li tkun u wkoll il-kwalifika jew l-esperjenza li timmerithom jitkellmu
ghas-settur taghhom fuq kwistjonijiet ta’ Ambjent u Ippjanar. Din l-Awtorita’ li
issa jkollha forma ta’ accountablity tkun trid imbaghad tizgura li l-ghazliet
kollha ta’ nies interni ghall-MEPA jsiru wkoll minnha u tkun responsabbli ghal
ghemilhom hi.

Accountability
Jekk il-poplu jirbah il-fiducja
fl-Awtorita’ ghax jemmen li min jiddeciedi u jmexxi hu accountable ghalih,
allura forsi nibdew inkunu aktar fiducjuzi li pajjizna qieghed f’idejn tajba.
Illum din il-fiducja mhix hemm. Mhux ta’ b’xejn allura li hawn hafna diceriji u
jinstemghu hafna stejjer. Il-Prim Ministru la ammetta li la hu u la hadd ma
jista ghalihom, issa bil-fors li jrid jiccaqlaq. Jekk huwa suggett li jaqbel
fuqu kulhadd, hu x’inhu l-kulur politiku tieghu, hu li pajjizna ma jistax
jittollera aktar zdingar u nuqqas ta’ serjeta’ f’dak kollu li jirrigwarda
l-ambjent u l-patrimonju nazzjonali. Ghalhekk li min jikkmanda jrid ikun hu li
jidher li hu accountable. Qatt aktar m’ghndha tinstema li l-Prim Ministru ma
jista jaghmel xejn u li allura hadd ma jista jaghmel xejn.

Issa gej
Budget iehor. U waslet wkoll is-sena decissiva tar-Referendum u tal-Ellezzjoni.
Naraw. Il-GRTU ghal darb’ohra qed tipprezenta’ pakkett ta’ proposti lil Ministru
tal-Finanzi, l-Onorevoli John Dalli bit-tama li din s-sena bis-serjeta jibda
jonora il-commitment li ghamel il-gvern Malti meta endorsja ic-Charter
tan-Negozji z-Zghar.

S-issa kellna hafna paroli. Il-Budget tas-sena
l-ohra suppost li kien il-Budget ghan-negozji z-zghar. Fil-fatt ma kien xejn min
dan. Il-proposti tal-GRTU biex jagevolaw lin-negozji z-zghar u li hadu lil GRTU
xhur shah ta’ konsultazzjonijiet baqghu fuq l-ixkaffa. Naraw din is-sena
x’direzzjoniser jiehu l-Budget.

Proposti
Il-qafas ewlieni tal-proposti
tal-GRTU hu c-Charter tan-negozji z-zghar. Il-GRTU ghalhekk qed tipproponi li
l-Ministru jdahhal incentivi biex verament isostni lil entrepreneur zghir Malti
billi jkun mhgejjun biex ikollu kapitali u krediti li verament jghinuh biex
jahdem u jkabbar.

Dawn huma xu uhud mill-proposti tal-GRTU u li s-sidien
tan-negozji z-zghar jridu jkunu mplimentati b’effett mis-sena
d-diehla:

Turizmu
 Il-Gvern jaghti ncentivi billi jitnaqqsu
c-charges u hlasijiet ohra lit-Tour Operators li jgibu t-turisti ghal granet
aktar mill-minimu stabillit.

 Jigi studjat bir-reqqa l-ammont globali
ta` pizijiet fiskali u charges ohra li hu mghobbi bihom il-pakket turistiku
Malti u jidhlu mizuri biex isir tnaqqis adekwat b’kumpens ghat-tnehhija
tat-TOSS.

 Il-Gvern jitlob assigurazzjoni mill-MIA li ghall-perijodu
ta` tlett snin ma jgholewx ic-charges ta` l-Ajruport Internazzjonali ta` Malta u
min imexxi jikkoncentra fuq pjan li jnaqqas drastikament l-excess capacity li
ghandu u johloq incentivi godda biex jattira aktar xoghol lejn Malta.


Ir-rata ta` 5% VAT ghandha titnehha u tidhol minflokha rata fissa per bed. Din
biex titnehha diskrimazzjoni li tezisti bejn tassazzjoni fuq servizzi nterni
fl-istabbilimenti ta` akkomodazzjoni turistika u servizzi ohra kompetittivi li
jinghataw minn service providers li ma jaghmlux parti minn stabbilimenti ta`
akkomodazzjoni.

VAT
 Il-VAT kif inhi mhaddma llum hija ta’
disincentiva kbira lill-intraprizi li ghandhom economic value added gholi, li hu
tant importanti biex il-GDP tal-pajjiz jibqa joghla b’rata li ssostni n-nefqa
pubblika kif progettata mill-Gvern. Il-Gvern ghalhekk irid johloq incentiva
lill-intraprizi fejn l-impatt tal-VAT imhallsa fuq il-profitti globali ta`
l-intrapriza huma qawwijin.

 Hlas ta` refund fi zmien 30 jum:
Il-proposta tal-GRTU tas-sena l-ohra ma gietx imwettqa tajjeb ghalhekk ghandha
tkun mibdula u tkun tapplika ghan-negozji irrespittivament mit-turnover u
min-numru ta’ mpjiegi. Kif ghamilha l-Gvern din is-sena saret ghalxejn ghax hadd
ma gawda minnha. Ghalhekk li l-GRTU trid bidla.

 Jinghata ncentiv biex
min ghandu labour content gholi u juza aktar il-lavur Malti biex johloq
il-prodott jew servizz finali jkollu l-istess vantagg ta` refund bhal ma ghandu
min ikollu jhallas il-VAT fuq id-dhul ewlieni kollu. Il-GRTU ssostni l-proposta
taghha li ntraprizi fejn in-nefqa principali taghhom hija fuq pagi ta` haddiema
(35%+) ghandu jinghata lilhom b’kumpens ekwivalenti ghal dak li jinghata net
lill-intraprizi ohra li jgawdu minn 15% VAT refund fuq l-ispejjez ewlenin
taghhom li huma materjali u mhux pagi.

 Titnehha d-diskrimanzjoni li
ghandhom resellers bhal ma huma d-distributuri tal-Gas li qed jigu kostretti
jhallsu VAT fuq il-qliegh taghhom meta huma jhallsu l-income tax bhala t-taxxa
applikabbli u ghalhekk qed ikunu intaxxati doppji. Dawn is-setturi qed ikunu
klassifikati bhala “distributuri” meta fil-fatt dawn huma “retailers”.


Ghandha tiddahhal sistema ta` VAT Credit Rating biex x’hin tigi ghall-infurzar
tal-hlasijiet u l-imposizzjoni ta` penali, s-sistema ma tibqax rigida kif inhi
b’dannu ghall-intraprizi zghar li jkollhom zminijiet bi problemi ta` cashflow.
Ghandha tithaddem Point-System biex min ikun dejjem regulari meta mbaghad ikollu
problemi jinghata vantagg fuq min ikun f’sitwazzjoni negattiva fuq l-istess
skeda ta` punti.

 Ghandha ssir riforma tar-regim ta` penali applikabbli
fuq in-negozji z-zghar ghaliex dawn huma ghal kollox irrazzjonali u jikkonflingu
bil-kbir mal-principji li jaccetta l-Gvern taht ic-Charter tan-Negozji
z-Zghar.

 Ghandha tithaddem sistema ragjonata ta` set offs ta` VAT bejn
kumpaniji u negozji li jaghmlu parti mill-istess grupp.

 Il-VAT fuq
il-xiri ta` deheb bhala materja prima ghandha titnehha. Inkella ghandu jintlahaq
xi arrangament iehor biex ma jkunx hemm flus kbar maqbudin, u tinholoq problema
ta` cashflow. Dan meta hafna drabi l-manifattura fuq il-prodott hi anqas minn
15% tal-materja prima. Ghandha tkun kkunsidrata li tiddahhal is-sistema li
tintuza fl-Italja fil-prezent, fejn ma tithallasx VAT fuq il-materja
prima.

Red-Tape
 Il-Gvern ghandu jesigi li qabel ma jiddahhlu regoli
godda, min hu responsabbli ghandu jipprezenta rappport tal-impatt ekonomiku
kummercjali u amministrattiv.

Hallmark
 Ghandha titnehha s-sistema
arkajka li tezisti llum fis-settur tal-produzzjoni u mportazzjoni ta’ deheb u
gojjellerija u tidhol minflokha s-sistema preferuta mill-maggoranza assoluta
tan-negozji fis-settur tad-deheb u gojjellerija fejn:

 Il-prodott
impurtat irid ikollu il-metal and finesse (purtiy) mark

 Prodotti
mahduma lokalment irid ikollhom il-markers mark kif ukoll il-finesse mark.
Il-manifatturi approvati ikollhom id-dritt li jaghmlu il-hallmark huma stess.
Il-konslu jibqa jaghmel il-marka meta l-produttur jaghzel hekk. Produttur lokali
jkollu wkoll l-ghazla li jaghmel il-marka ghand hallmarkers approvati


Id-Dwana m’ghandhiex taghmel aktar verifika fuq kull prodott izda ghandha
tithaddem sistema ta` Market Surveillance

 Il-konslu ghandu jiehu
l-funzjoni tar-regolatur ta` dan is-settur u titnaqqas u titnehhielu l-funzjoni
li ghandu llum li m’ghadhiex iktar applikabbli ghal kundizzjonijiet ta` suq
hieles

Fuel Taxes
 Li l-Enemalta ccaqlaq il-prezzijiet skond
is-suq internazzjonali mhix gusta. L-awtoritajiet fiskali jigbru 59% fuq
il-petrol u 43% fuq id-diesel u ghalhekk ghandu jkun hemm sistema fejn il-livell
tat-taxxi jkunu fuq skala flessibli ‘l fuq u l-isfel skond ic-caqlieq
fil-prezzijiet internazzjonali u dan biex terga tidhol stabbilita`
fil-prezzijiet fuq perjodu ta` mill-anqas sitt xhur jekk mhux sena.

Nefqa Pubblika
 Il-Gvern ghandu jdahhal sistema ta` compliance unit
fuq id-Dipartimenti u l-Entitajiet Pubblici kollha biex tizgura li l-Kapijiet
tad-Dipartimenti u c-Chairmen tal-Korporazzjonijiet ikunu qed jipproponu mizuri
li huma adekwati u li jahsbu sewwa fl-impatt finanzjarju u l-commitment li jkunu
jehtiegu biex jitwettqu u wkoll biex ikun assigurat li l-kuntratti kollha jimxu
skond l-obbligazzjonijiet miftehma u ppjanati. Kapijiet ta` Dipartimenti u
Bordijiet ta` Korporazzjonijiet u Awtoritajiet ghandhom ikunu suggetti
ghall-investigazzjoni ta` din il-Compliance Unit li jkollha l-poter ukoll li
timponi nvestigazzjonijiet u mezzi dixxiplinarji.

Part-Timers

Ghandha titfassal “an all inclusive Minimum Wage Rate” ghall-part-timers biex
sid ta` negozju jkun jista` jhallas rata wahda li tkun tinkorpora l-extras
l-ohra kollha taht il-ligi tax-xoghol bhal ma huma bonus, leave, etc. Is-sistema
tal-lum hi komplikata wisq ghan-negozji z-zghar.

Penzjonijiet

Il-gvern ghandu b’effett minn din is-sena jibda jnehhi d-diskriminazzjonijiet li
qed ibaghtu minhom s-self employed taht l-Iskema Nazzjonali tal-Penzjonijiet.
Eluf ta’ penzjonanti li kienu self employed kuntrarjament ghal penzjonanti li
kienu haddiema bil-paga, qatt ma gawdew minn revizzjoni tal-penzjoni taghhom
ghaliex il-Gvern qatt ma rabat il-penzjoni tal-irtirar taghhom mas- salarju
ekwivalenti fic-Civil kif ilha titlob il-GRTU. Il-GRTU tistenna li mis-sena
d-diehla din id-diskriminazzjoni tibda tittaffa.

 Id-dhul li fuqu tkun
stabbilita l-penzjoni tas-self employed tinhadem b’mod differenti u
diskriminatorju ghas-self employed b’paragun ma’ kontributuri socjali ohra.
Il-GRTU titlob li mis-sena d-diehla, issa li s-self employed qed ihallsu
kontribuzzjoni socjali ta’ 15% fuq id-dhul taghhom, li huma wkoll igawdu
mis-sistema ta’ stima ta’ dhul ahhari ghal skop ta’ penzjoni fuq medja ta’
l-ahjar tlett snin mill-ahhar ghaxar snin u mhux kif inhi illum.

Banek
Kummercjali
 Il-GRTU qed tipproponi li ghandha tinbidel il-ligi biex Bank
Kummercjali dominanti jkun obbligat li proporzjon adekwat tal-facilitajiet ta’
kreditu disponibbli jitwarrbu ghall-uzu uniku ta’ finanzjament lill-intraprizi
micro u zghar u li dawn il-facilitajiet jinghataw imghax agevolat.

Patt
Nazzjonali
 Il-GRTU qed tinsisti li l-imsiehba socjali ghandhom jaqblu fuq
miri bhal ma hija rata ta` inflazzjoni u r-rata ta` tkattir tal-prodott
nazzjonali u jinholoq il-mekkanizmu biex il-partijiet socjali jwettqu dak li
kienu ntrabtu mieghu billi jaraw li l-proposti kollha taghhom ikunu konformi
mal-miri miftehma. Ma` dan il-patt jintrabat il-Gvern biex tinqata s-sitema li
barra l-mizuri tal-Budget jithabbru wkoll matul is-sena hafna mizuri ohra
mill-Gvern centrali u mill-Korporazzjonijiet u Awtoritajiet li effetivament
icahhdu t-twettieq ta` dawn il-miri.

Din tad-deficit ta` kull sena saret
pjaga kbira ghax id-dejn li kull sena l-Gvern ikollu jaghmel biex jghalaq
id-differenza bejn dhul u hrug wassal biex f’Malta illum id-dejn nazzjonali
sploda. Hu stmat infatti li l-Gvern Malti fuq perjodu ta` hames snin sas-sena
2005 ikun zied id-dejn tal-Gvern Lm263miljun. Il-Gvern qed jghid ukoll li din
iz-zieda tad-dejn tal-Gvern issib lill-Gvern b'dejn ta` 61% tal-prodott gross
nazzjonali (GDP)fis-sena 2005. Biex dan it-target jintlahaq irid isir hafna
aktar privatizzazzjoni ghaliex jekk ma jsirx hekk id-dejn nazzjonali jkompli
jizdied sas-sena 2005 b’aktar minn Lm80 miljun ohra. Dan il-pronostiku ukoll qed
jassumi li l-ekonomija ta` Malta (GDP at constant market prices) ser tikber
b’medja ta` 3.4% kull sena sas-sena 2005. Issa nafu li s-sena l-ohra l-ekonomija
waqghet lura u din is-sena qed tikber b’rata hafna inqas minn hekk u l-prospetti
s’issa ma jidhrux tajbin wisq. Issa meta wiehed iqis x’inhu jigri fid-dinja ta`
madwarna u x’impatt jista` jkollu t-tibdil li Malta ghaddejja u ser tkompli
taghddi minnhom biex l-ekonomija tirristruttura biex tikkompeti f’suq wiehed
kbir Ewropew, wiehed irid izomm crossed-figures ghalhekk li r-rata li fuqha
l-gvern ibbaza l-kalkoli tieghu tintlahaq. Jekk le, d-dejn jikber aktar.

Id-Deficit
Mil-lat ekonomiku d-dejn tal-Gvern u l-problema
tad-deficit ghandha impatt kbir fuq il-kumplament tal-ekonomija. Hu ghalhekk li
l-Gvern bilfors li jrid isib tarf ta` din il-problema. Din problema li trid
tissolva waqt li l-Gvern jibqa` jsostni n-nefqa pubblika fuq impjiegi
inizjattivi godda u servizzi u ma jghasarx lis-settur privat tant li jgerxu
milli jzomm l-impjiegi kollha li hemm fil-illum. Biex dan isir, il-Gvern irid
jirnexxielu jkompli bil-programm tal-liberazazzjoni u modernizazzjoni ta`
l-ekonomija Maltija, jkompli jsahhah l-infrasstruttura u jkompli jilqa ghal
isfidi socjali ta` socjeta` moderna. Mhux facli f’pajjizi fejn kulhadd irid li
dan il-bilanc jinzamm.

Il-Gvern qed jittama li d-deficit tal-Gvern
ikompli jonqos bhala proporzjon tal-GDP biex sas-sena 2005 Malta tilhaq
it-target ta` budget deficit ta` 3% tal-GDP. Ma ninsewx li sal-2005 Malta jista`
jkun li tkun trid tghasar hafna biex tilhaq il-kriterji ta` Maastricht u
l-budget deficit bilfors li jkun irid jitrazzan b’dan il-mod. Biex dan jintlahaq
il-Gvern qed jittama li jkompli jzid id-dhul tieghu b’zieda medja ta` 6%
sas-sena 2005 fil-waqt li n-nefqa pubblika tinzamm fuq rata ta` zieda ta` 2%
biss kull sena jfisser ukoll li l-Gvern mis-sena d-diehla sas-sena 2005 irid
jigbor aktar minni Lm40 miljun ohra kull sena f’VAT, income tax, licenzji u
kontiribuzzjonijiet socjali. Jekk dawn ir-rati ma jinzammux m’hemmx cans li
t-target ta` 3% tal-GDP sas-sena 2005 jintlahaq.

Kompettitivita`
Issa
facli ghal min jippjana li jfassal target u jassumi li kollox imur sewwa. Izda
l-verita` tad-dinja ekonomika m’hix facli daqshekk u difficli ferm li Gvern
izomm kontroll u jlahhaq it-targets tieghu jekk ma jkunx hemm ftehim nazzjonali.
L-ewwelnett Malta hi wahda mill-aktar ekonomiji mifthuha fid-dinja u ahna
facilment nintlaqtu minn dak li jsir fid-dinja. Irridu perezempju hafna
mis-settur industrijali li jesprta. Dan jesporta lejn id-dinja, l-aktar lejn
l-Ewropa Maghquda. Is-suq ewropew hu importanti hafna u daqstant importanti
s-swieq l-ohra. Biex nirbhu s-swieq irridu nkunu kompetittivi. Kompetittivita`
tfisser produttivita` oghla biex iz-zidiet fl-ispejjez, l-aktar fil-kaz taghna,
pagi u salarji, ikunu koperti bil-produttivita` u ma joghlewx il-prezzijiet.
Aktar produttivita` tfisser aktar investiment fit-teknologija f’materja prima
ta` kwalita` ahjar u aktar tahrig tan-nies u aktar specjalizazzjoni fix-xoghol u
fis-swieq. Dan jigi minn zieda fil-profitti li huma s-sors ewlieni ta` aktar
investment u minn incentivi u agevolizazzjoni pubblici li jsostnu l-industriji.
Dan ifisser ukoll aktar infieq pubbliku. Infieq li jigi meta z-zieda
fil-produttivita` izzid l-esportazzjoni, izzid l-investiment u l-qliegh
tal-intrapriza u z-zieda fil-pagi u s-salarji li flimkien izidu l-GDP. Meta
jikber il-GDP jikber ukoll id-dhul tal-Gvern minghajr htiega li jizdiedu
t-taxxi. Zieda fid-dhul tal-Gvern ifisser tnaqqis tad-dejn u tal-hlasijiet kull
sena tal-interessi fuq id-djun.

L-istess argument jghodd ghas-settur
l-iehor tant importanti ghal Malta, is-settur tat-turizmu. Dan hu settur li jrid
il-hin kollu jikkompeti hekk kif pajjiz wiehed wara l-iehor jirsisti biex jigbed
lejh aktar turisti. Kulhadd f’bahar wiehed u t-turisti jmorru fejn jaqbel
lit-tour operator. Ikun jaqbel fejn il-prezz hu tajjeb ghal dak li pajjiz ghandu
x’joffri. Hawn ukoll is-sigriet hu l-kompetittivita`. Kif ser jirnexxielna
nibqghu inzidu s-salarji u l-pagi, inkomplu ninvestu fi stabbiliment izbah skond
il-kriterji moderni tas-suq u kif ser inkomplu nibzghu ghal u nizviluppaw aktar
il-prodott Malti minghajr ma nzidu fl-ispejjez u nghollu l-prezzijiet. Kif
jigifieri ser inzidu l-produttivita` f’dan il-qasam. Ghax jekk ma tizdiedx
l-efficjenza jghollew il-prezzijiet. Din tkompli ittellifna
l-kompetittivita`.

Wara dawn jidhlu dawk kollha li jahdmu fis-setturi
l-ohra kollha privati u pubblici li jsostnu s-sistemi kollha li jsahhu
l-ekonomija ta` pajjizna. Jekk dawn is-setturi kollha – biedja, sajd kummerc,
finanzi, proprjeta, banek, hwienet, servizzi, hu x’inhu l-qasam, ma jkunux
kompetittivi dawn jghollu l-ispejjez ghal l-ohrajn li jridu jbieghu
lill-barranin. Il-kompetittivita` jigifieri hi katina. Mhux inharsu lejn
l-industriji jew lejn il-hotels jew lejn it-tarznari. Irridu nkunu aktar
produttivi u aktar kompetittivi kullimkien. Ghax l-ekonomija hi katina wahda.
Hadd ma jista` jghid ma jimpurtanix. Din hi l-ekonomija moderna. Iktar ma
jghaddi z-zmien aktar qed jigri li dawk li hobzhom mahbuz jigri x’jigri
fil-pajjiz, jonqsu ghax aktar impjiegi jiddependu minn dak li jsir fis-suq.
Is-sigriet li tibqa b’sahhtek fis-suq hi l-kompetittivita`.

Ftehim
Nazzjonali
Pajjizna m’ghandux ghazla dwar din il-haga, Ewropa u mhux Ewropa.
Ma jistghax settur wiehed, jew frazzjoni wahda fis-socjeta tibqa` tahseb li
l-problema hi ta` haddiehor. Dan hu llum xoghol l-MCESD. Hawn l-imsiehba socjali
kollha ghandhom ir-responsabbilita kbira li jaraw li pajjizna jibqa kompetittiv
huma x’inhuma l-ghazliet li jaghmel. Irid ikollna l-hila nfasslu it-targets
flimkien. Jekk il-Gvern wahdu jfassal targets li dwarhom ma jkollux il-kunsens
tal-imsiehba socjali zgur li jbghati biex jasal. Il-politici eletti fil-Gvern
wahedhom, huma ta` liema kulur huma u bravi kemm huma bravi, wahedhom ma jaslux.
Illum m’ghadux iz-zmien fejn Gvern jista` jiddetta. Ghalhekk pajjizna bil-fors
li jrid ftehim bejn l-imsiehba socjali.

Malta trid Kuntratt Nazzjonali
fejn l-imsiehba socjali flimkien jaqblu dwar targets li rridu nilhqu biex
ikollna dak it-tkattir ekonomiku li wahdu jgib iz-zidiet fil-pagi, fil-profitti,
fil-kwalita` tal-hajja u fis-sostenn tan-nefqa pubblika. Meta l-imsiehba socjali
jaqblu dwar it-targets imbaghad iridu jfasslu l-ftehim li jwassalhom biex dawn
it-targets pajjizna jilhaqhom. S’issa ghadna nahsbu li r-responsabbilta` li
naslu hi biss tal-Gvern. X’genn! Ir-responsabbilta` hi taghna wkoll. L-aktar ta`
l-imsiehba socjali li flimkien mal-Gvern hi r-responsabbilita` taghhom li
lill-pajjizna jmexxuh lejn futur ahjar!

L-Ewropa Kristjana bdiet tidher bhala civilta` distinta mic-civiltajiet l-ohra fid-dinja fit-tmien u d-disa` seklu. Ghal numru ta` sekli izda l-Ewropa Kristjana baqghet fjakka b’paragun mal-forza u d-dominanza tac-civilta` Ciniza taht id-dinastiji ta`T’ang u tal-Ming u c-civilta` b’sahhitha tad-dinja ta` l-Islam. Bejn it-tmienja u t-tnax-il seklu dawn ic-civiltajiet kienu jiddominaw lid-dinja ta` dak iz-zmien u l-Bizantini kienu wkoll aktar b'sahhithom mill-kristjani ta` l-Ewropa kemm f’dik li hi rikkezza, territorju, sahha militari, kif ukoll arti, litteratura u avvanzi xjentifici. Izda bejn is-seklu hdax u s-seklu tlettax, il-kultura Ewropeja bdiet taqdef ‘il quddiem anke wara li kienet assimilat hafna mill-progress li ghaddew minnhom ic-civiltajiet bizantini u islamici.

Il-Fruntiera tal-Punent
Kien f’dan il-perijodu ukoll li pajjizi bhall-Ungerija, l-Polonja, l-Iskandinavja u l-pajjizi Baltici qalbu ghal Kristjanezmu tal-Ewropa tal-punent u addottaw il-Ligi Rumana u sistemi ohra mhaddma mill-pajjizi tal-Ewropa tal-punent. Gara ghalhekk li l-fruntiera tal-Ewropa tal-punent giet stabbilita` fejn baqghet prattikament sa llum. Fit-tnax u t-tlettax il seklu l-Ewropej tal-punent iggieldu biex jiehdu kontrol ta` Spanja u rnexxielhom jirbhu d-dominanza tal-Mediterran. Wara dan izda l-qawmien tat-Turkija waqqaf l-espanzjoni tal-Ewropa tal-punent.

Mill-bidu tas-sena 1500 ir-rinaxximent tal-kultura fl-Ewropa kienet miexja b’ritmu mghaggel u dan gab mieghu l-pluralizmu fis-socjetajiet Ewropej u ma dan zieda qawwija fil-kummerc u progress fil-kamp xjentifiku u teknologiku, l-ghodod li taw lill-Ewropa tal-punent dominanza qawwija fix-xena politika tad-dinja.

Fl-ahhar tas-seklu hmistax l-Ewropa regghet ikkonkwistat lil Spanja minn idejn il-Mori tal-Afrika u l-Portugizi kienu bdew jippenetraw fl-Asja u l-Ispanjoli fl-Amerka. Fil-mitejn sena ta` wara kwazi d-dinja kollha tal-punent flimkien ma` partijiet sinifikanti mill-Asja waqghu taht id-dominanza tal-Ewropa.

Lejn l-ahhar tas-seklu tmintax izda l-Ewropa kellha taghmel marc lura wara li tilfet l-ewwel l-Amerika u wara l-bicca l-kbira tal-Amerika Latina. Izda lejn l-ahhar tas-seklu dsatax, l-imperjalizmu Ewropew issahhah billi beda jikkontrolla l-Indja u postijiet ohra importanti fl-Asja. L-Imperjalizmu Ewropew fil-bidu tas-seklu ghoxrin waqa’ ukoll taht il-kontroll tieghu kwazi l-Lvant Nofsani kollu barra t-Turkija. B’rizultat ta` dan l-Ewropej flimkien ma` l-ex-kolonji ta` l-Ewropa fl-Amerika kienu jikkontrollaw 35% tal-wicc tad-Dinja sa s-sena 1800. Sa s-sena 1878 l-Ewropej u Amerikani kienu jikkontrollaw 67% tad-dinja u sas-sena 1814, 84%. Sas-sena 1900, l-imperu Brittaniku, dak li fuqu x-xemx ma kienet tinzel qatt ghax sa torqod banda, tistembah band’ohra, kien jigbor fih 11-il miljun mil kwadru u 390 miljun ruh. Il-kultura Ewropeja kienet qed tiddomina lid-dinja ta` dak iz-zmien tant li c-civiltajiet ewlenin ta` l-Islam u tal-Indja kienu mahkuma filwaqt li tac-Cina kienet penetrata u mwaqqa’ ukoll that l-influenza tal-punent. Kienu baqghu biss barra din ix-xibka tal-punent ir-Russi, il-Gappunizi u dawk tal-Etijopja li baqghu ikunu mahkuma minn imperaturi li zammewhom taht kontroll li rnexxielu jzommhom milli jaqghu ukoll taht il-kontroll tal-punent. Ghal erba` mitt sena shah ir-relazzjonijiet bejn ic-civiltajiet importanti fid-dinja kienet biss hakma ta` dawn is-socjetajiet mic-civilta` tal-punent.

Dominanza
Din id-dominanza tal-Punent fid-dinja gabghet maghha bidliet kbar u l-aktar li din il-bidla inhasset kien fit-taqlib fl-istrutturi socjali fil-pajjizi mahkuma biex dawn isiru jixbhu l-istrutturi li kienu jezistu fil-punent. L-istess gara fir-relazzjonijiet bejn il-klassjijiet socjali. Twieldu l-ibliet, kiber bil-kbir il-kummerc u nholqu firdiet fejn il-monarku u s-sidien privati tal-artijiet u kwistjonijiet kbar bejn sekulari u religjuzi. Fuq kollox twieldet kuxjenza gdida lejn l-awtorita` fil-pajjiz u twieled nazzjonalizmu gdid fost il-popli tal-punent. Ma` dan s’intendi nholqu l-burokraziji statali li zviluppaw biex ihaddmu l-approvati ta` dawn l-istati diversi fid-dinja tal-Punent.

Vjolenza Organizzata
Is-sahha ewlenija tal-Punent izda kienet dovuta ghal avvanz fit-teknologija l-aktar l-invenzjoni tal-mezzi li bihom l-Ewropej innavigaw l-ocejani u l-holm ta` forzi militari li rnexxew fil-konkwista ta` artijiet u popli l-aktar ‘il boghod. Il-Punent irnexxielu wkoll jiddomina li-dinja ghaliex kien kapaci jdahhal sistemi ta` organizzazjoni u ta` dixxiplina u ta` tahrig tat-truppi flimkien ma` holqien ta` armi, mezzi ta` trasport u servizzi medici u hila logistika li kienu ghal kollox superjuri. Il-Punent ma rebahx lid-dinja ghax l-idejat kienu superjuri, jew ghax il-valuri jew ir-religjon kienet superjuri tant li ftit mid-dinja barra l-Ewropa kienet fil-fatt konvertita ghal kristjanezmu izda ghax il-Punent kien superjuri fil-forza tal-vjolenza organizzata. In-nies tal-Punent dan il-fatt jinsewh u ma jzommuhx. Mhux hekk il-popli li kienu mahkuma. Ghalihom tal-Punent huma l-ex-hakkiema.

Dinja Maghquda
Sas-sena 1910, id-dinja kienet effetivament wahda, kemm politikament kif ukoll ekonomikament. Qatt fl-istorja tad-dinja ma kien hemm dominanza hekk kbira ta` parti hekk kbira tad-dinja. Il-kummerc tad-dinja bhala proporzjon ta` dak li kienet tipproduci d-dinja dak iz-zmien kien tant gholi li bl-izviluppi kollha li saru wara ma kienx qabel it-tmeninijiet li ergajna lhaqna l-istess livelli.

L-Idijologiji Bis-Sahha
Wara r-Rivoluzzjoni Russa tal-1917 inholqu l-gwerrer il-kbar u l-kwistjonijiet idijologici enormi li nvolvew tant u tant pajjizi. Wara perijodu ta` glied u firdiet fuq il-kwistjonijiet ta` religjon u ta` konflitti bejn in-nazzjonijiet, twieldu l-konflitti l-kbar tas-sekli ghoxrin. Dawk ta` bejn il-faxxizmu l-kommunizmu u d-demokrazija liberali u fl-ahhar bejn il-kommunizmu u d-demokrazija liberali. Twieldu superpotenzi li ddominaw id-dinja waqt il-gwerra bierda. Dawn is-superpotenzi identifikaw ruhhom ma idjologija partikulari, l-USA mal-liberalizmu ekonomiku, u fl-Unjoni Sovjetika mal-komunizmu.

Interessanti hu li l-marxizmu tar-Russja, tac-Cina u tal-Vietnam kien fil-fatt wirt tac-civilita` tal-Ewropa u kien ghalhekk li ma setghax isib gheruq fic-civiltajiet ta` dawn il-pajjizi. Lenin, Mao u Ho addottaw il-marxizmu u uzawh biex jisfidaw lid-dinja tal-Punent u jorganizzaw lil popli taghhom biex jasserixxu ruhhom u jiggieldu ghall-awtonomija ta` pajjizhom mill-hakma tal-Punent. Meta waqa` l-kommunizmu fl-Unjoni Sovjetika u l-komunizmu garrab trasformazzjoni kbira fic-Cina u fil-Vietnam, b’daqshekk ma garax li dawn il-pajjizi bdew jaddottaw l-idjologija u s-sistemi tad-demokraziji liberali. Gara li meta l-idjologija stranjiera ma baqghetx imposta huma marru lura ghad-drawwiet u s-sistemi li jappartjenu lic-civilta` tradizzjonali taghhom.

Ic-Civiltajiet
Ic-Civilta’ tal-Punent taghmel zball jekk tahseb li l-firdiet issa spiccaw. Li gara donnu izda hu li l-idjologiji m’ghadhomx jiddominaw. Il-popli resqu aktar qrib ta` dak li jaqqghadhom u li ghaqqadhom tradizzjonalment. Illum ma tistghax aktar tipprova tifhem l-izviluppi li qed isehhu fid-dinja ta’ llum minghajr ma twarrab it-teoriji u l-ghodod tal-analizi taz-zmien id-dinja tal-gwerra bierda. Id-dinja illum hi differenti. Ahna qed naraw dawn l-izviluppi mill-qrib. Dak li qed jigri fl-Ewropa hu zvilupp li ilu sejjer is-sekli. Li gara f’dawn l-ahhar snin hu li b’anqas enfazi fuq l-dijologiji u l-lealta` lejn is-superpotenzi l-pajjizi b’civilta` komuni bdew aktar jersqu lejn xulxin u jkunu aktar liberi li jaccettaw arrangamenti u rabtiet li snin ilu ma setghux jaghmluhom.

Il-Futur
Jidher li l-Ewropa qaghtet jiesha li tipprova tiddomina popli ohra u civiltajiet ohra. Izda tidher deciza li z-zona ta` influenza fid-dinja li taqa` taht l-influenza tac-civilta` Ewropeja tkun maghquda. Din l-ghaqda ghandha tissarraf f’avvanz ekonomiku. M’ghadux aktar l-argument li l-ewwel l-ghaqda ekonomika imbaghad it-trawwim ta` civilta` komuni. Il-maqlub hu aktar reali: pajjizi b’civilta` komuni jkattru u jizviluppaw ir-relazzjonijiet ekonomici ta` bejniethom biex ikomplu jsahhu ic-civilta` komuni taghhom. Qed isir l-istess rikonoxximent fic-civiltajiet l-ohra. Dan ilu jinhass fil-Gapan u fic-Cina u issa jinhass sewwa fid-dinja tal-Islam u ukoll fid-dinja tal-Indu. Jidher li r-rih lil hemm qed jonfoh. Ghaqda fost in-nazzjonijiet b’civilta` komuni li qed issehh fost ic-civiltajiet differenti ewlenin fid-dinja.