Flus mohbija

M’hemm l-ebda dubbju li l-ammont ta flus li hawn fl-idejn Malta hu zzejjed ghal bzonnijiet normali ta’ ekonomija tad-daqs ta’ Malta. Hu stmat li hawn Lm250 miljun zejda fl-idejn. Barra minn dawn hemm imbghad id-doppju, jew aktar, ta’ flus fil-Banek kummercjali li huma wkoll maqbudin u ma jistghux jiccirkulaw b’mod hieles. Tal-ewwel hu ovvju li huma flus li mhux dikjarati ghall ebda fini ta’ ligi ta’ taxxa. Fil-verita negozju bihom jsir, imma kollox minn taht, jew fuq l-idejn. Inkredibbli kemm ghadu jsir negozju fuq l-idejn u b’sogru kbir. Ghax la xejn ma jidher, m’hemmx kitba u m’hemm l-ebda sigurta. Stejjer nisimghu. Imma, meta tqis il-volum ta’ negozju li jsir b’dawn l-flus, ma tantx nisimghu wisq.

Meta dawn il-flus jithaddmu, xorta wahda jkunu qed jiggeneraw ix-xoghol. Ghax ghalkemm nitkellmu fuq l-ekonomija s-sewda, dik mhux dikjarata, pero fil-verita l-ekonomija m’ghandhix kulur. Kull attivita’ ekonomika, dikjarata ghall-fini ta’ taxxa jew mhux dikjarata, xorta wahda tohloq il-gid. Fl-ewwel stadju, jkun hemm l-abbuz ta’ taxxa. Imma ghall-ohrajn li jgawdu mill-attivita’ lanqas dan l-abbuz ta’ taxxa ma jibqa’. Ghax, perezempju, jekk sar hlas ta proprjeta u parti harget mill-flus mohbija u wara l-proprjeta giet zviluppata, hafna mill-hlasijiet li jsiru wara, b’riehet l-izvilupp tal-istess proprjeta, f’forma ta’ pagi, xiri ta materjali u hlas ta’ hafna servizzi, dawn kollha jkunu l-bicca l-kbira dikjarati. Jigifieri l-ironija hi li l-flus mhux dikjarati meta jithaddmu jwasslu biex jinholoq ix-xoghol u biex jizdied id-dhul taxxabli ta’ ohrajn. Min ikun harighom mil-mohbi l-ewwel darba u haddimhom ikun ghamel forma ta’ hasil tal-flus. Imma wara la “nhasslu”, jidhlu fl-ekonomija u jsiru regolari.

Issa kieku dan isir f’daqqa mhux dejjem gid jaghmel lil ekonomija. Ir-raguni hi li jekk bhal ma ghandna issa, jkollok livell ta inflazzjoni gholja, iz-zieda f’daqqa ta miljuni ta’ flus fl-idejn u mhaddma jikkawza inflazzjoni aktar. Ezempju car hu x’gara meta l-Ministru John Dalli kien ta’ amnestija lil dawk li kienu hargu flushom il-barra minn Malta u imbghad faslilhom skema biex ikunu jistghu jgibuhom lura. Il-flus gew bil-kbir u il-Gvern dahhal kemxa sew f’taxxi godda. Imma la l-Gvern dakinhar ma pprovdiex skemi specjali attraenti ta’ tfaddil fejn dawn l-flus setghu jithaddnu bi qliegh ghall-ekonomija taghna, gara li dawn il-flus marru fil-proprjeta. Kulhadd jaf x’gara. Il-proprjeta gholiet b’qabza illi ftit konna rajna bhala. Ghax il-proprjeta minn dejjem kienet store tajjeb ghal min ghandu flus zejda. U la l-proprjeta ftit ghandna, il-hafna flus jigru wara ftit proprjeta, inflazzjoni qawwija fil-prezzijiet tal-proprjeta joholqu.

Is-sabiha hi imma li dakinhar li inghatat l-amnestija fuq il-flus ta’ barra saret ingustizja ma hafna. L-ewwelnett ma dawk li dejjem halsu t-taxxi, qatt ma evadew, u qatt ma hargu flushom l-barra baxx, baxx bi ksur tal-ligijiet tal-kambju, jekk mhux bi frodi tal-ligijiet kummercjali. Dan bla ma nidhlu fil-mertu ta’ minn fejn kienu gew dawn l-flus, jekk hux minn qliegh kummercjali u tifdil normali, jew jekk hux minn droga, korruzzjoni jew haga ohra llegali. It-tieni, ngustizzja saret mal-klassi l-ohra tal-evazuri li ghalkemm kisru l-ligijiet fiskali Maltin meta evadew it-taxxi imma tal-anqas xm’ghamlux d-dnub l-iehor li harguhom il-barra minn Malta u flok holqu xoghol bihom lil Maltin holqu x-xoghol lil barranin f’pajjizi barranin. Meta dawn il-miljuni ta’ liri Maltin ddahhlu lura bil-barka tal-Gvern, barra l-effett negattiv fuq il-prezz tal-proprjeta ghall- dawk li jridu jixtru biex ikollhom darhom jew biex jifthu jew ikabbru negozju u l-effett negattiv fuq l-inflazzjoni li mbghad hassejnih ilkoll, dawn il-miljuni ta’ liri holqu hafna gid gdid. Ghax kif ghidt, la jithaddnu dawn jithasslu u jibdew jiccirkulaw daqs il-flus l-ohra. Ta’ min huma jkollu jibda jiddikjarhom u jhallas it-taxxi fuqhom u fuq il-qliegh li jiggeneraw fit-thaddim taghhom. U mix-xoghol li jinholoq jerga jingabru aktar taxxi minn fuq kull min jahdem b’riehithom. Jigifieri ghan-negattiv, ghall-ingustizzji li semmejt u mahhom ohrajn, ikkompensa x-xoghol u l-gid li inholoq.

Barra l-iskema tal-amnestija fuq il-flus ta’ barra kienet wkoll thadmet skema ohra ghall min kellu flus f’Malta mohbija. Kienet inghatat incentiva, wkoll mil-Ministru John Dalli, lil dawk li ppreferew li flok flushom jhalluhom b’riskji kbir, id-dar jew mohbija f’kaxxi ta sigurezza fil- bank, jpogguhom f’kontijiet bankarji taht certi kundizzjonijiet. Min dahal ghall- din l-iskema gawda minn l-imaxx li dahhal mil-banek u amnestija fuq investigazzjoni ta’ kif kienu originaw dawn il-flus, basta izda jiddikjaraw l-imghax tal-flus iddepositati u fuq l-imghax tithallas il-withholding tax ta 15%. Mela l-Gvern dahhal it-taxxi li qabel ma kienx qed idahhal. Imma min kellu dawn id-depositi ma setghax ihaddimhom fl-ekonomija. Ir-raguni kienet li l-Gvern ma ridx li barra l-ewwel mahfra tinghata wkoll mahfra ohra biex min kien evada jinghata wkoll il-vantagg ta’ gwadann akbar ghax ikun jista’ jhaddem flusu hu stess bla xkiel. Il-Gvern wkoll ma ridx li tintefah l-inflazzjoni bil-kbir jekk dawn l-flus johorgu kollha fil-berah f’daqqa. Min ried ihaddimhom, fil-verita’, seta’. Imma, kien jitlef l-privilegg li kellu li ma jkunx investigat minn tat-taxxi dwar kif kienu originaw dawn il-flus.

Il-bicca l-kbira ta’ dawn il-mijiet ta’ miljuni ghalhekk baqghu maqbuda fil-banek. Ma jfissirx li ghall ekonomija dawn kienu jew huma reqdin. Il-banek ihaddmuhom bhala bazi ghas-self li jaghmel kull bank lill-individwi, lill-kummercjanti u l-industrijalisti, u wkoll, u f’pajjizna bil-kbir, lill-izviluppaturi tal-proprjeta. Il-Qliegh jamluh dawn in-negozjati u l-istess banek kummercjali. Jigifieri huma stess ma jhaddmuhomx imma ihaddiemhom haddiehor!

Issa illum qeghdin f’sitwazzjoni fejn l-Gvern irid jara x’jaghmel. Diga ghidt darb ohra, li d-dhul tal-Euro jista’ jiffacilita’ il-hrug ta’ dawn il-flus il-barra minn Malta. Dan ghaliex la l-flus kollha Maltin fil-banek isiru kollha Euro jkun aktar facli li tohroghom u titransferihom barra minn Malta. Jista jkun li dan mhux hazin ghal ekonomija, aktar u aktar, jekk qabel jinhargu, min johroghom jaccetta li jhallas t-taxxa jew ta’ darba jew/ukoll fuq il-qliegh li jaghmel meta jhaddimhom barra. Jigifieri, minghajr ma nonfhu aktar lil inflazzjoni nterna jinholoq dhul gdid ghall Malta u ghas sistema fiskali, izda ma jinholoqx xoghol gdid f’Malta.

Jista’ jkun izda li tinstab soluzzjoni ohra kif dawn il-flus jithaddnu f’Malta b’mod intelligenti. Il-Gvern idahhal li ghandu jdahhal bla esagerazzjoni. Il-flus jkunu ndirizzati fl-ewwel stadju lejn attivita jew lejn strumenti finanzjarji li jkunu jistghu jassorbuhom bla effett negattiv fuq ir-rata tal-inflazzjoni u lanqas fuq prezzijiet bhal ma huma dawk tal-proprjeta. Id-diskussjoni dwar dan ghandha tinfetah berah u bla ebda skruplu zejjed. Nistghu nghallqu ghajnejna, niskruplaw izzejjed u ma ma nghamlu xejn. Jibqa’ jgawdi minn qalaghhom u hbihom, ghalkemm mhux daqs kemm jixtieq. Jibqghu jaqalghu l-Banek, ghax kif ghidt miljuni kbar diga qeghdin fil-Banek, imma il-kumplament tas-socjeta ma dgawdi xejn hlief is-sodisfazzjon li min zgarra fil-passat mhux qed igawdi wisq min dnubitu.

Jien nemmen li din l-kwistjoni m’ghandhiex tibqa’ taht il-tapit ghax sempliciment nibzghu insemmuha. Li ma nghamlu xejn hi soluzzjoni, izda mhux l-ahjar soluzzjoni ghall-pajjizna. L-ekonomija Malta tiflah attivita’ ekonomika hafna iktar milli ghandna jekk irridu nibqghu nirristrutturaw, noholqu xoghol gdid u nghollu konsistentament l-istandard of living tal-Maltin. Ma jfissirx li l-izvillup ghandna nimmirawh lejn l-qasam tal-kostruzzjoni, kif zgur li jsir, jekk is-soluzzjoni tkun wahda semplici u mhux ippjanata. Izda fi progetti godda li jsahhu t-turizmu, l-infrastruttura u l-industrija, bil-bini ta’ aktar fabbriki. Hemm hafna pozittiv x’jista jsir b’dawn il-flus. Flimkien kapaci insibu soluzzjoni li minnha Malta aktar dgawdi milli titlef. Mhux tant biex taghmel pjacir lil min evada izda biex nghamlu pjacir lilna infusna.

Ejja ma nzidux din il-kwistjoni mal-hafna ohrajn mhux solvuti. Ghax sempliciment nibzghu niehdu decizjoni. L-2007 trid tkun is-sena li l-Gvern ta’ Lawrence Gonzi jibda’ jiehu decizjonijiet aktar cari u f’anqas zmien. Is-sistema li thadmet s’issa fejn taqla fwiedek biex tiehu decizjoni trid tinqata’.

Nawgura s-sena t-tajba lill-qarreja kollha.