|
Dispjacir
Fil-konferenza tal-MIC ta’ nhar il-Hamis 30 ta’
Jannar fin-New Dolmen jien esprimejt id-dispjacir tieghi u ta’ eluf kbar ta’
Maltin li l-mexxejja politici taghhom ma kellhomx il-hila jwassluna
ghall-ftehim. Mhux dwar il-kwistjoni ta’ l-Unjoni Ewropea, din it-tama ilha li
ntilfet, izda dwar ir-Referendum u dwar l-Elezzjoni. Jien nemmen li ftehim kien
possibli. Jien ghedt li ma nistax nifhem kif hadd mill- kbar nett ta’ dan
il-pajjiz ma ndahal biex wassal liz-zewg mexxejja ghal ftehim meta dan kien
possibli. U ghadni nsostni li ghadu possibbli anke jekk issa beda
l-count-down
Meta wiehed jifli sewwa l-ittra tal-Prim Ministru u
r-risposta tal-Kap tal-Oppozizzjoni jsib xrar li fuqu seta’ jinbena ftehim.
Negozjati seta’ kien hemm. Ahna li ghandna esperjenza ta’ negozjati, ta’
konciljazzjoni u ta’ arbitraggi, nafu li f’kull sitwazzjoni fejn m’hemmx
eskluzjoni assoluta u rigidata akkost ta’ kollox, nafu li il-ftehim ikun
possibli. Basta jkun hemm rieda tajba u jkun hemm l-intervent ta’ min ghalih
il-ftehim hu l-ewwel u qabel kollox.
Jien ghedt li f’Malta fil-passat
rajna cirkostanzi iebsin ferm fejn b’hila kbira wasalna ghal ftehim u ohrajn,
fejn, ghax l-intervent b’sahhtu ma kienx hemm bqajna ma wasalniex. Meta ftehemna
kien il-poplu Malti u l-pajjiz li gawda, u l-istorja tbierek lil min ftiehem u
lil min wassal ghal ftehim. Meta ma ftehmniex kien il-poplu u l-pajjiz li hallas
il-prezz.
L-Indipendenza
Fil-konferenza tad-Dolmen fakkart x’kien
gara fl-1964, meta Malta waslet ghall-Indipendenza taghha wara sekli ta’ hakma
barranija. Dakinhar iz-zewg partiti ewlenin tal-pajjiz, il-Partit Nazzjonalista
u l-Partit Laburista kienu t-tnejn favur l-Indipendenza. Il-Partit Laburista
kien militanti f’Malta u barra minn Malta bil-bosta aktar mill-Partit
Nazzjonalista mhux kif isostnu dawk li l-istorja ta’ Malta b’konvenjenza
jinsewha. Il-Partit Nazzjonalista kien ilu ghomor isostni l-Indipendenza. Fejn
iz-zewg Partiti ma qablux u spiccajna b’Referendum kien dwar il-forma
tal-Kostituzzjoni ta’ Indipendenza. Il-Partit Nazzjonalista ried Kostituzzjoni
bi Gvernatur Generali bhal Kap ta’ Stat li jirraprezenta lir-Regina ta’
l-Ingilterra li effettivament kienet ser tkun il-Monarka ta’ Malta u ma kienx
ried li jiddahhlu klawsoli fil-Kostituzzjoni li jinkorporaw sitt drittijiet li
il-Partit Laburista emmen li kienu fundamentali biex Malta tkun verament
demokratika u hielsa. Il-Partit Laburista ried ukoll Kostituzzjoni Repubblikana
bi President maghzul mill-Maltin bhala Kap ta’ Stat.
Meta illum inharsu
lura nghidu: ara fuq x’hiex argumentaw il-mexxejja politici ewlenin ta’ pajjiz?
Il-famuzi sitt punti illum huma elementi basici li zgur illum kienet tesigi
fuqhom l-Unjoni Ewropea kieku ghaxar snin wara ma dahhlux fil-Kostituzzjoni.
Izda Malta dakinhar tilfet ghaxar snin u ghaddiet minn storja tal-biki, ta’
inkwiet, kundanni u incertezzi. Ir-rizultat tad-danni ekonomici li dik il-firda
kiefra f’pajjizna kienet gabet kien li eluf ta’ familji Maltin emigraw.
Iddahhlet mibeghda bejn il-Maltin li min ghixa biss jaf x’sarrfet. Pajjizna
tilef snin shah li fihom seta’ sar hafna u hafna gid. Hsara li waqghet fuq
pajjizna ghax ma kien hawn hadd kapaci li lil tnejn min nies ta’ hila u genwini
kif kienu Dom Mintoff u George Borg Olivier iwassalhom biex f’gieh pajjizna
jiftehmu. Ftehim li zgur kien ikun ta’ fejda ghall-poplu Malti li dakinhar kien
ghadu qed jistenbah mill-qirda tal-gwerra Mondjali li farkitna. Kien qed johrog
minn snin shah ta’ krizi Kostituzzjonali u kien, flimkien mal-kumplament tal-
ex-kolonji Inglizi, Francizi, Olandizi, Spanjoli, Portugizi u Belgjani, qed
iwarrab il-kolonjalizmu u jersaq lejn il-helsien. Bla ftehim izda tlifna u
xellifna ghal dejjem il-ferh tal-Indipendenza.
Republika
Mhux hekk
izda gara fl-1974. Malta fl-1971 bidlet il-gvern u tat mandat lil Partit
Laburista li jibdel il-Kostituzzjoni f’wahda Repubblikana u jdahhal bidliet li
ma dahhlux fil-Kostituzzjoni Monarkika tal-1964. Ghal tlett snin shah ma kienx
hemm ftehim. Ghal darb’ohra l-poplu fi zmien li kien difficli hafna minhabba
is-sitwazzjoni ekonomika imweghra ta’ pajjizna fejn il-gvern kellu diffikulta
sahansitra biex ihallas il-pagi u salarji tal-impjegati tal-gvern, kellu jghaddi
minn taqtiegh il-qalb jistenna li l-mexxejja tieghu jifthemu. Din id-darba,
izda, ftehim intlahaq. Kien ta’ sodisfazzjon ghal maggoranza assoluta tal-Maltin
meta bi ftehim bejn iz-zewg Partiti il-Kostituzzjoni Repubblikana ta’ Malta
ghaddiet b’maggoranza ta’ aktar minn zewg terzi biex fl-ahhar pajjizna kellu
Kostituzzjoni miftehma. Pajjizna kien immatura.
In-Newtralita
F’Malta
izda qiesna li l-krizijiet infaqqsuhom u hu destin kiefer ta’ dan il-poplu li
dejjem maqsum fuq affarijiet mill-aktar serji. Hekk gara wara l-Elezzjoni
tal-1981 meta l-Partit Laburista b’maggoranza ta’ siggijiet fil-Parlament, izda
bla maggoranza ta’ voti fil-pajjiz iddecieda skond il-Kostituzzjoni li
jiggverna. Inqalghet krizi serja meta id-Deputati tal-Partit Nazzjonalista
irrifjutaw li jidhlu fil-Parlament. Malta baghtiet. Min ma jifhimx fl-ekonomija
u kif jahdem pajjiz ma jafx xi hsara issir. Meta pajjiz jaqa’ f’inkwiet ikun
hemm incertezza kbira u l-investitur ma jarax hlief cpar iswed. Meta Malta
tbati, l-aktar li jbatu huma dawk li jispiccaw bla xoghol, negozji zghar li
jiddependu min haddiehor u negozji bhal hotels u esportaturi u l-impjegati
taghhom. Hekk kif Malta tidbengel l-industriji u l-lukandi u maghhom kull min
iservihom bin-negozju taghhom jitilfu l-ordnijiet u b’hekk jinqalaghlhom
problemi mal-banek u jaqghu lura fl-impjiegi u fil-hlasijiet hekk kif
l-ordnijiet jonqsu. F’ekonomija tas-suq hieles u ekonomija bhal taghna li trid
minn negozji f’pajjizi li malajr jitfantzu hekk kif jisimghu bi stejjer
anti-demokratici u ta’ inkwiet intern, il-ftehim jiswa’ mitqlu deheb. In-nuqqas
ta’ ftehim u nuqqas ta’ direzzjoni cara jgib ncertezzi li minnu jbatu hafna
nies, l-aktar haddiema li ma jkunu jahtu xejn. Din f’Malta qisna kattivi wisq
biex nifhmuha.
Fl-aqwa ta’ din il-krizi izda Malta kellha Presidenti
tar-Repubblika li gharfu il-mument storiku, hatfu l-opportunita’ u b’hila waslu
lil mexxejja politici Maltin ghal ftehim. Ftehim storiku. Ftehim ta’ gieh. Kemm
Agatha Barbara kif ukoll Ugo Mifsud Bonnici hadmu u tal-ahhar wassal ghal
ftehim. Ftehim li salva lil pajjizna minn hafna ghawg u wassal biex fi ftit snin
pajjizna rega’ qabad il-pass ta’ tkattir tal-gid u tal-progress li tant
jixraqlu.
Il-ftehim wassal biex ghal darb’ohra inbidlet il-Kostituzzjoni
b’maggoranza ta’ aktar minn zewg terzi. Issa Malta bdiet tgawdi Stat ta’
Newtralita’, stabbiliet bil-Kostituzzjoni wkoll l-assigurazzjoni li qatt aktar
ma jigri li Partit Politiku b’manipulazzjoni tad-distretti jew b’mod iehor ma
jgibx maggoranza ta’ voti u jibqa bla maggoranza ta’ siggijiet fil-Parlament.
Rebhet id-demokrazija. Rebhet Malta.
Unjoni Ewropea
Issa gejna ghal
zmienna. Il-gvern igawdi maggoranza fil-Parlament ta’ hames siggijiet u l-Partit
Nazzjonalista intrabat b’mandat li jinnegozzja biex idahhal lil Malta fl-Unjoni
Ewropea u fl-ahhar tan-negozjati jaghmel Referendum dwar l-ghazla ta’ shubija
fl-Unjoni Ewropea. Il-Partit Laburista fl-Oppozizzjoni jsostni li Referendum ma
jsolvi xejn ghaliex Malta tidhol biss f’Mejju 2004 u sa dakinhar bil-fors li
trid issir Elezzjoni.
Id-diffikulta ghalhekk qamet dwar x’effett ghandu
r-Referendum meta l-Elezzjoni tista' taghti rizultat bil-maqlub ta’ dak li
jaghti Referendum. Il-poplu sema’ l-argumenti u stenna x’ser jigri. Saru l-ewwel
mossi: ittra tal-Prim Ministru u risposta tal-Kap tal-Opposizzjoni u daqshekk.
Kull min hu serju staghgeb. Possibbli staqsejt jien fil-Konferenza tad-Dolmen
il-kbarat ta’ dan il-pajjiz ma fehmux il-hsara ta’ rizultat mhux accettat u
tat-tigdid tal-perjodu ta’ incertezza li diga qed jifni lil pajjizna? Iva
possibli min jikkmanda u min imexxi ma jarax li eluf ta’ nies fin-negozji u nies
fl-impjiegi diga qed ibatu. Ma jafux li diga ghandna 12,000 ruh jixtiequ jahdmu
u xoghol m’ghandhomx u xi nghidu ghall-krizi ta’ cash flow u ta’ nuqqas ta’
ordnijiet f’kull settur? Perjodu ta’ aktar incertezzi u inkwiet ikattar in-numru
ta’ nies li qed ibatu.
Staqsejt din id-darba, ghaliex ma garax l-istess bhal
ma gara fil-bidu tat-tmenijiet, ghaliex il-President ta’ Malta, bniedem kapaci
fin-negozjati u f’posizzjoni ta’ tant awtorita’ ma wassalx liz-zewg mexxejja
biex talanqas jidhru li qed jippruvaw jiftehmu? Jien m’ghandiex dubju li kieku
l-attentat sar u sar b’determinazzjoni li l-ftehim kien jintlahaq.
Il-Poplu
Malti ftehim ried. Bla ftehim ikun x’ikun ir-rizultat tat-8 ta’ Marzu, l-inkwiet
ikompli. Il-Poplu izda jibqa’ jittama fi ftehim ghax ma jiflahx aktar inkwiet u
firda u jibza mit-tkattir tal-incertezza.
Ftehim biss igib
d-direzzjoni.
|
